Segestria senoculata

Türkçe Adlandırma: Segestria senoculata için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına ve karakteristik karın desenine atıfta bulunarak "Engerek Benekli Boru Örümceği" veya "Pars Desenli Boru Örümceği" gibi adlandırmalar kullanılabilir. İngilizce'de "Snake-back Spider" (Engerek sırtlı örümcek) veya "Leopard Spider" (Pars örümceği) olarak bilinir, bu isimler karınlarındaki koyu lekelerin engerek yılanı veya leoparın derisindeki desenleri andırmasından gelir.

Segestria senoculata, Segestriidae familyasına ait, Palearktik bölgede (Avrupa, Asya'nın bir kısmı) yayılış gösteren orta büyüklükte bir örümcek türüdür. Avrupa'da yaygın olarak bulunur ve Türkiye'de de varlığı kaydedilmiştir. İlk kez 1758 yılında Carl Linnaeus tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Segestria senoculata'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Segestriidae
• Açıklama: Bu familya, "boru örümcekleri" veya "altı gözlü boru örümcekleri" olarak bilinir. Genellikle tübüler (boru şeklinde) yuvalar yaparlar ve avlarını yakalamak için iplikleri tetikleyici olarak kullanırlar.
• Cins (Genus): SegestriaAçıklama: Bu cinsin üyeleri, yuvalarının ağzından dışarı doğru uzanan ve avı algılamaya yarayan "tetikleyici" iplikler kullanır.
• Tür (Species): Segestria senoculata (Linnaeus, 1758)
• Açıklama: Tür, 1758 yılında Linnaeus tarafından tanımlanmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Segestriidae
• Tip: Boru örümceği. Genellikle sıkı, ipekten yapılmış tübüler yuvalarda yaşar.
• Coğrafi Dağılım: Palearktik bölgede geniş bir yayılıma sahiptir. Avrupa'nın tamamı (İrlanda ve İskandinavya dahil), Türkiye ve Kafkasya'da bulunur. Deniz seviyesinden 2200 metreye kadar yüksek rakımlarda bile görülebilir. Türkiye'de de yayılış gösteren yaygın bir türdür.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta büyüklükte bir örümcektir. Dişilerin vücut uzunluğu 7 ila 10 mm arasında, erkeklerin ise 6 ila 9 mm arasında değişir.
• Renk: Karapaks (sırt kabuğu) parlak kahverengi veya koyu kahverengi olup, genellikle baş bölgesi daha koyudur. Abdomen (karın) oval şekilli, bej veya gri renkte olup, üzerinde belirgin koyu kahverengi, yan yana dizilmiş, birleşik veya loblu lekelerden oluşan karakteristik bir orta bant deseni bulunur. Bu desen engerek yılanının sırtındaki deseni andırır. Bacaklar kahverengi olup, belirgin koyu renkli bantlara sahiptir.
• Gözler: Çoğu örümceğin aksine, Segestria cinsi üyelerinin altı gözü vardır. Bu gözler üç çift halinde (2-2-2) dar bir alanda düzenlenmiştir.
• Ayırt Edici Özellikler:"Engerek Benzeri" Karın Deseni: Karın üzerindeki koyu renkli, loblu veya kare şekilli, ortadan açık bir çizgi ile ayrılmış gibi görünen desen, Segestria senoculata'yı diğer Segestria türlerinden ayırt etmede en önemli özelliktir.
• Uzun İlk Üç Bacak Çifti: İlk üç bacak çifti oldukça uzun ve kalındır, dördüncü bacak çifti ise daha kısadır. Dinlenme pozisyonunda, ilk üç çift bacak genellikle ileriye dönük olarak, radyal bir şekilde yuvanın ağzından dışarı uzanır.
• Tübüler Yuva: Boru şeklinde, ipekten yapılmış yuvaları ve yuvanın ağzından çıkan "tetikleyici" iplikler bu familyanın tipik özellikleridir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Segestria senoculata, kendine özgü boru şeklindeki yuvasını toprakta, kaya çatlaklarında, taş altlarında, ağaç kabuklarının altında, kütük yığınlarında, eski duvarlarda veya binaların çatlaklarında ve oyuklarında oluşturur. Yuvanın girişinden dışarıya doğru genellikle altı adet örü ipliği (tetikleyici iplikler) bir yıldız veya radyal desen şeklinde uzanır.
• Habitat Tercihi: Geniş bir habitat yelpazesine adapte olmuştur. Özellikle ormanlık alanlarda ağaç kabuklarının altında ve çatlaklarında, kütük ve taş yığınlarında yaygındır. Ayrıca duvar çatlaklarında, harçlı duvarlarda ve hatta evlerin içinde de bulunabilir. Kuru, loş ve korunaklı yerlerde yaşamayı severler.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvalarının derinliklerinde saklanır ve geceleri avlanmak için ortaya çıkar. Genellikle yuvalarına yakın kalırlar ve avlarını yakalamak için hızla yuvalarından fırlarlar.
• Avlanma Davranışı: Pasif bir pusu avcısıdır. Yuvasının girişindeki "tetikleyici" ipliklere bir av (genellikle böcekler veya diğer omurgasızlar) temas ettiğinde, örümcek titreşimleri algılar. Ardından yıldırım hızıyla yuvasından fırlayarak avını yakalar, zehir enjekte eder ve hızla tekrar yuvasına geri çekilir. Hızlı ve etkili avlanma davranışları ile bilinirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Başlıca besinlerini karıncalar, küçük böcekler (böcek larvaları, sinekler) ve diğer omurgasızlar oluşturur.
• Avlanma Tekniği: Avını yakaladıktan sonra zehir enjekte ederek felç eder ve ardından sindirim sıvıları salgılayarak avın iç dokularını sıvılaştırır ve emer.
• Üreme: Dişiler yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar ve yavrular çıkana kadar onları korurlar. Her kokonda 60 ila 180 yumurta bulunabilir. Yumurtadan çıkan yavrular, ilk evrelerini annelerinin yuvasında geçirirler. Bazı durumlarda yavruların annelerini yediği (matrifaji) gözlemlenmiştir. Bu türün olgunluğa ulaşması yaklaşık iki yıl sürer. Yetişkin bireyler tüm yıl boyunca bulunabilir, ancak üreme dönemi genellikle ilkbahar ve yaz başlarında zirveye ulaşır.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Segestria senoculata da zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Segestriidae familyasının zehirleri genellikle nörotoksik ve sitotoksik bileşenler içerir. Bu zehirler küçük avları felç etmeye yöneliktir. Zehrinin insanlar üzerindeki etkisi genellikle hafiftir.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Segestria senoculata'nın insanlara karşı tıbbi açıdan önemsiz veya çok düşük tıbbi öneme sahip olduğu kabul edilir. Agresif değillerdir ve genellikle sadece yuvaları rahatsız edildiğinde veya sıkıştırıldığında ısırırlar. Isırıklar nadirdir ve tehlikeli olarak sınıflandırılmaz.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen ısırık vakaları genellikle lokal ve hafif semptomlarla sınırlıdır:
• Isırık anında veya kısa süre sonra hafif ila orta şiddetli bir ağrı hissedilebilir. Bu ağrı genellikle arı sokmasına veya iğne batmasına benzetilir.
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve şişlik görülebilir.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (genel zehirlenme belirtileri, anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) bu tür örümceklerin ısırıklarında son derece nadirdir ve genellikle bireysel hassasiyetle ilişkilidir. Nekrotik etkiler bildirilmemiştir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Segestria senoculata ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. araneae - Spiders of Europe: Avrupa'daki örümcek türleri hakkında detaylı bilgi ve görseller sunan bir veritabanı.
4. Kaynağa Erişim: araneae - Spiders of Europe. Segestria senoculata. https://araneae.nmbe.ch/data/29/Segestria_senoculata (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. European Society of Arachnology (ESA) - Spider of the Year 2025: Segestria senoculata: Türün fiziksel özellikleri, yaşam alanı, davranışları ve üremesi hakkında kapsamlı güncel bilgiler.
6. Kaynağa Erişim: European Society of Arachnology. (2025). 2025 Segestria senoculata. https://www.european-arachnology.org/esa/?page_id=3653 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. NatureSpot - Snake-back Spider - Segestria senoculata: Türün genel bilgileri, habitatı ve İngilizcedeki yaygın adları.
8. Kaynağa Erişim: NatureSpot. Snake-back Spider - Segestria senoculata. https://www.naturespot.org/species/snake-back-spider (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. Türkiye Yaban Hayatı (Segestriidae Familyası Sayfası): Segestria cinsinin ve Segestriidae familyasının Türkiye'deki varlığı ve genel özellikleri hakkında bilgi verir.
10. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Segestriidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/segestriidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
11. ResearchGate - Segestria senoculata: (a) Habitus of male; (b) male palp, lateral view: Türün Türkiye'deki yayılışına dair bilimsel çalışmalar ve gözlem kayıtları.
12. Kaynağa Erişim: Kunt, K. B. et al. (2012). New records of spiders (Arachnida: Araneae) from Turkey. (Çeşitli çalışmaların referansları arasında Segestria senoculata'nın Türkiye'deki varlığına dair bilgilere ulaşılabilir.)
13. Fotoğraf:https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Magnefl