Pristidae

Aşağıda, istenen aileyle ilgili ayrıntılı bilgi sunulmaktadır.

Pristidae Ailesi (Testere Balıkları) Detaylı Bilgi

Pristidae, kıkırdaklı balıklar sınıfı (Chondrichthyes) içinde, Testere Balıkları Takımı (Pristiformes)'nun günümüzde varlığını sürdüren tek familyasıdır. Bu aileye ait türler, deniz dünyasının en benzersiz ve ne yazık ki en çok tehlike altında olan canlıları arasındadır. En ayırt edici özellikleri, uzun, yassı, dişlerle kaplı testere (rostrum) organıdır.

1. Genel Bakış ve Taksonomik Konum

Pristidae familyası, genellikle Testere Balıkları olarak anılan devasa vatozları içerir. Bu familyadaki türler, yoğun kıyısal balıkçılık baskısı ve yaşam alanlarının tahribatı nedeniyle tüm dünyada popülasyonlarında büyük bir çöküş yaşamış ve bu nedenle küresel olarak büyük çoğunluğu Kritik Tehlike Altında (Critically Endangered - CR) sınıflandırılmıştır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Takım (Order): Pristiformes (Testere Balıkları Takımı)
• Aile (Family): Pristidae (Testere Balıkları Ailesi)
• Cinsler: Anoxypristis (1 tür) ve Pristis (4 tür)

Dağılım ve Akdeniz'deki Durumu: Pristidae üyeleri, tarihsel olarak dünyanın tropikal ve subtropikal kıyı ve haliç sularında, hatta büyük nehir sistemlerinde yaşardı. Ancak, bu balıkların Akdeniz Bölgesi'ndeki varlığı, yaklaşık yarım yüzyıldır herhangi bir kayıt olmaması nedeniyle Bölgesel Olarak Tükenmiş (Regionally Extinct - RE) kabul edilmektedir. Türkiye sularında da artık kalıcı popülasyonları bulunmamaktadır.

2. Ailenin Ayırt Edici Morfolojik Özellikleri

Pristidae ailesinin üyelerini tanımlayan ve onları diğer tüm deniz canlılarından ayıran temel özellik rostrumdur:

• Testere (Rostrum): Başın önünden uzanan, düz, kıkırdak bir plakadan oluşan ve her iki kenarı da birbirine yakın aralıklarla dizilmiş keskin, kemiksi dişlerle (dentiküller) kaplı olan uzantıdır. Bu testere, toplam vücut uzunluğunun beşte biri ila dörtte birini oluşturur.
• Vücut Şekli: Vücudun ön kısmı geniş ve basıktır (vatoz benzeri), ancak kuyruk yüzgeci köpekbalıklarına benzer bir yapı sergiler. Yüzgeçleri ve genel formu güçlü bir yüzücü olduğunu gösterir.
• Solungaçlar: Tipik vatoz özelliklerini yansıtarak, solungaç yarıkları vücudun alt yüzeyinde (ventral) bulunur.
• Boyut: Familya üyeleri dünyanın en büyük kıkırdaklı balıkları arasında yer alır ve 7 metreyi aşan uzunluklara ulaşabilir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Özellikler

• Habitat ve Tatlı Su Toleransı: Pristidae üyeleri sığ, bulanık kıyısal habitatları ve nehir ağızlarını tercih eder. En dikkat çekici ekolojik özelliklerinden biri, tuzlu, acı ve hatta tatlı suda yaşayabilme (örihalin) yetenekleridir. Yavrular genellikle nehirlerde büyür, bu da onları nehir kirliliğine ve habitat tahribatına karşı son derece savunmasız kılar.
• Davranış ve Beslenme: Testerelerini kullanarak avlarını (küçük balıklar ve omurgasızlar) şaşırtır, sersemletir veya yaralarlar. Ayrıca kumun altındaki avları tespit etmek için de testereyi kullanırlar.
• Üreme: Bu familyanın üyeleri yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Çok yavaş büyürler ve geç yaşta cinsel olgunluğa ulaşırlar. Her doğumda az sayıda yavru dünyaya getirirler; bu, popülasyonun toparlanmasını neredeyse imkansız hale getiren önemli bir biyolojik kısıtlamadır.

4. Küresel Koruma Durumu ve Tehditler

• Koruma Durumu: Pristidae ailesinin küresel olarak neslinin korunması için acil eylem gerekmektedir; tüm türler kritik tehlike altındadır.
• Ana Tehditler: Familyanın en büyük tehdidi, benzersiz testere şeklindeki organlarıdır. Bu testere, ticari ve zanaat balıkçılığı ağlarına (özellikle solungaç ağları ve trol ağlarına) kolayca takılır, bu da yüksek oranda yan av (bycatch) ölümlerine yol açar.
• Habitat Kaybı: Testere balıklarının üreme ve gençlik evrelerini geçirdiği nehir ve haliç habitatlarının doldurulması, kirlenmesi ve barajlarla bölünmesi de popülasyonları yok eden bir diğer önemli faktördür.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Finucci, B. & W. T. (2020). The IUCN Red List of Threatened Species - Pristidae.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Not: Pristidae ailesi, dünya okyanuslarının karşı karşıya olduğu aşırı avlanma ve habitat kaybı sorunlarının trajik bir örneğidir. Akdeniz'den kayboluşları, denizel biyoçeşitliliğin korunmasının küresel ölçekte ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/2230558