Parnassius apollo
Parnassius apollo, Papilionidae familyasının Parnassiinae alt familyasına ait, Avrupa'nın en tanınmış ve koruma altındaki kelebek türlerinden biridir. Adını, Yunan mitolojisindeki ışık, sanat ve kehanet tanrısı Apollon'dan alır. Bu tür, özellikle yüksek rakımlı dağlık alanlarda yaşar ve kendine özgü görünümüyle kolayca tanınır.
1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum
Parnassius apollo, büyük boyutlu bir kelebek olup, kanat açıklığı 60-90 mm arasında değişir. Kanatlarının temel rengi yarı saydam, beyaz veya kremsi beyazdır. Ön kanatlarda siyah çizgiler ve lekeler bulunurken, arka kanatlarda iki büyük, halkalı ve içi kırmızı dolu göz beneği (osel) dikkat çeker.
Taksonomik sınıflandırması şöyledir:
- Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
- Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve güveler)
- Aile (Family): Papilionidae (Kırlangıçkuyruklu kelebekler)
- Cins (Genus):: Parnassius
- Tür (Species):: Parnassius apollo (Linnaeus, 1758)
Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları
Bu tür, Avrupa'nın dağlık bölgelerinden (Pireneler, Alpler, Karpatlar) Orta Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada yayılış gösterir. Türkiye'de özellikle Toroslar, Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu'daki yüksek rakımlı dağlık alanlarda bulunur.
- Habitat Tercihi: Genellikle kayalık yamaçlar, alpin çayırlar ve dağlık otlaklar gibi yüksek rakımlı, güneşli ve kurak arazileri tercih eder.
2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik Davranışlar
Parnassius apollo kelebekleri, uçuş dönemi olarak genellikle yaz aylarında, yani Haziran'dan Ağustos'a kadar görülür. Yıl içinde tek nesil verirler.
- Yaşam Döngüsü: Tırtılları, ana besin bitkileri olan Sedum ve Sempervivum (damkoruğu ve kayakoruğu) gibi etli bitki türleri ile beslenir.
- Davranış: Uçuşları yavaş ve süzülerek gerçekleşir. Soğuk havaya dayanıklıdır ve diğer kelebek türlerinin aksine sabahın erken saatlerinde aktif olabilirler.
3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi
- Ekolojik Rolü: Yaşadığı ekosistemlerde tozlaşmaya katkıda bulunur.
- Biyolojik Önemi: Apollon kelebeği, dağlık ekosistemlerin sağlığı için önemli bir gösterge türü olarak kabul edilir. Popülasyonlarının durumu, habitat bozulmasının bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
4. Koruma Durumu ve Tehditleri
- Koruma Durumu: Parnassius apollo, Avrupa'da sıkı bir şekilde koruma altındadır. Bern Sözleşmesi ve Avrupa Birliği'nin Habitat Direktifi gibi uluslararası anlaşmalarla korunan türler arasındadır. Habitat tahribatı nedeniyle yerel popülasyonları hassaslaşmış veya kaybolmuştur.
- Tehditler: En büyük tehdit, yaşam alanlarının yok olması, iklim değişikliği, aşırı otlatma ve koleksiyoncular tarafından yasa dışı toplanmasıdır.
Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi
- Kaynaklar:
- Tolman, T., Lewington, R. (2020). Collins Butterfly Guide: The Most Complete Field Guide to the Butterflies of Britain and Europe.
- Kudrna, O., Fric, Z. F., & Hula, V. (2011). Butterflies of Europe: A Guide to the Species and Their Distribution.
- European Environment Agency.
- Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi.
