Megaloptera

Megaloptera – Çenelikanatlılar Takımı

Megaloptera, Yunanca "megas" (büyük) ve "ptera" (kanatlar) sözcüklerinden gelir.
“Büyük kanatlılar” anlamındadır ve bu isim, grubun geniş ve belirgin damarlı kanatlarına atıfta bulunur.

Genellikle büyük boyutlu (20–90 mm arası) böceklerdir.
İri ve ağsı yapıda dört kanat taşırlar.
Antenleri uzun ve ipliksi; bazı türlerde taraklı olabilir.
Güçlü mandibulaları (çeneleri) vardır — özellikle Corydalidae erkeklerinde çok belirgindir.
Larvaları suda yaşar, segmentli vücutları ve abdominal solungaçları bulunur.
Larvalar iyi gelişmiş bacaklara ve çengel uçlu ayaklara sahiptir; yırtıcıdırlar.
Erginler çoğunlukla birkaç gün yaşar; üreme sonrasında ölür.

Tüm dünyaya yayılmış olsalar da, en fazla çeşitlilik nemli, ılıman bölgelerde bulunur.
Türkiye’de özellikle Karadeniz ve Marmara bölgesi akarsularında kayıt altına alınmışlardır.
Larvalar: soğuk, oksijenli akarsuların diplerinde yaşar.
Erginler: su kaynaklarına yakın bitki örtüsünde yaşar.

Larvalar avcıdır, küçük sucul omurgasızları avlar.
Bu yönleriyle, sucul ekosistemlerdeki besin zincirinde önemli bir yerdedirler.
Larvalar, su kalitesi değerlendirmelerinde biyolojik indikatör olarak kullanılır (özellikle oksijen ihtiyacından ötürü).
Erginler bazı yırtıcı kuş ve yarasalar için avdır.

İnsana zararsızdırlar.
Corydalidae erkeklerinin büyük çeneleri korkutucu görünse de savunma amaçlıdır; ısırmazlar.
Larvalar (özellikle dobsonfly türleri) küçük ısırıklar oluşturabilir ama toksik etkileri yoktur.

Megaloptera türlerinin doğrudan tıbbi veya endüstriyel uygulamaları bilinmemektedir.
Ancak:
Tatlı su biyomonitoring çalışmaları
Biyolojik çeşitlilik izleme
Larva morfolojisi üzerinden evrimsel biyoloji araştırmaları
Larvaları limnolojik çalışmalarda örnek takson olarak kullanılır.

Corydalidae türlerinin erkekleri, dev çeneleriyle dikkat çeker; çiftleşme sırasında rakiplerini itmekte kullanılır.
Erginler genellikle gece aktiftir ve ışığa gelirler (fototaksis).
Bazı bölgelerde larvalar balık yemi olarak kullanılmaktadır.
Fosil kayıtları Karbonifer döneme (yaklaşık 300 milyon yıl öncesine) kadar uzanır.

Resh, V.H. & Rosenberg, D.M. (1993). Freshwater Biomonitoring and Benthic Macroinvertebrates
New, T.R. (2012). Insect Conservation: Past, Present and Prospects
Flint, O.S. Jr. (1965). Taxonomy and biology of Nearctic Megaloptera
Türkiye Faunası – Entomoloji Derneği Yayınları