Limicola falcinellus

Limicola falcinellus, Yağmur Kuşları takımı (Charadriiformes) içinde, çulluk familyası Scolopacidae'ye ait, küçük ve uzmanlaşmış bir kıyı çamurcunudur (wader). Ailesi içinde kendi cinsi (Limicola) içindeki tek türdür. Halk arasında Genişgagalı Kumkuşu olarak bilinir ve adını benzersiz gaga yapısından alır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Genişgagalı Kumkuşu, Kuzey İskandinavya ve Sibirya'nın Arktik ve yarı Arktik bölgelerindeki bataklıklarda ürer. Uzun mesafeli bir göçmen olup, kışı geçirmek için Güney ve Güneydoğu Asya ile Doğu Afrika'nın kıyılarına kadar göç eder. Türkiye, bu türün önemli bir geçiş güzergâhı üzerindedir ve göç dönemlerinde kıyı sulak alanlarında (özellikle Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında) görülebilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Aves (Kuşlar)
• Takım (Order):: Charadriiformes (Yağmur Kuşları)
• Aile (Family):: Scolopacidae (Çullukgiller)
• Cins (Genus):: Limicola
• Tür (Species):: Limicola falcinellus (Pontoppidan, 1763)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Küçük bir kıyı çamurcunudur, yaklaşık 15–17 cm uzunluğundadır; Küçük Kumkuşu (Calidris minuta) boyutlarındadır.
• Gaga (Ayırt Edici Özellik): En belirgin morfolojik özelliği, adı verilen geniş, basık tabanlı ve ucu hafifçe aşağı kıvrık olan gagasıdır. Bu gaga, ince çamurlarda avlanmaya özgü bir adaptasyondur.
• Baş Deseni: Gözünün üst kısmında, gagaya doğru birleşen çift belirgin açık renkli çizgi bulunur. Bu desen, kuşa "gözlüklü" bir görünüm verir ve onu diğer kumkuşlarından ayırmaya yardımcı olur.
• Tüy Rengi: Üreme döneminde, üst kısımları koyu kahverengi zemin üzerinde yoğun siyah çizgilerle kaplıdır. Kış tüylerinde ise genel olarak daha soluk gri ve beyaz tonlara bürünür.
• Bacaklar: Kısa ve koyu renklidir, bu da onu sığ sularda avlanırken düşük tutar.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Avlanma Tekniği: Beslenirken başını aşağı eğer ve gagasını çamura sokarak hızlı, "dikiş makinesi" benzeri bir hareketle tarar. Bu yöntem, spesifik besin türlerini yakalamasını sağlar.
• Habitat:
• Üreme Alanları: Kuzeydeki tundraların ve taygaların turbalık ve yosunlu bataklıklarını tercih eder. Yuvasını nemli zemine, bitki örtüsünün arasına gizler.
• Kışlama ve Göç: Kış aylarında ve göç sırasında, çamurlu deniz kıyılarını, nehir ağızlarını (estuariler) ve tuzlu veya acı su lagünlerini kullanır.
• Diyet: Ana besin kaynağı, sığ sularda ve çamurda bulduğu küçük böcekler, larvalar, solucanlar ve diğer omurgasızlardır.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Küresel yayılış alanı geniş olduğundan, IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak popülasyonları genel olarak düşüş gösterme eğilimindedir.
• Tehditler: Yaşam döngüsü gereği kullandığı uzun göç yolları boyunca yer alan sulak alanların kaybı ve bozulması (kıyı habitatlarının yapılaşması ve kirlenmesi) tür için en büyük tehditlerdir. Üreme alanları Arktik bölgede olduğundan, iklim değişikliğine karşı da potansiyel olarak hassastır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Hayman, P., Marchant, J., & Prater, T. (1986). Shorebirds: An Identification Guide to the Waders of the World. Houghton Mifflin Company.
• Cramp, S. (Ed.). (1983). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: The Birds of the Western Palearctic. Oxford University Press.
• BirdLife International. (2019). Limicola falcinellus. The IUCN Red List of Threatened Species 2019.
• Fotoğraf: Can KARAYEL