Eirenis decemlineatus

Eirenis decemlineatus – Çizgili Yılan

(Küçük boyutlu, zehirsiz, kurak habitatlara uyum sağlamış, çizgili desenleriyle tanınan bir Colubridae türüdür. Tür adı Latince “on çizgili” anlamına gelir.)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar

Cins: Eirenis

Tür: Eirenis decemlineatus (A.M.C. Duméril, Bibron & A.H.A. Duméril, 1854)

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: 20–35 cm; nadiren 40 cm.

Baş: Küçük, vücuda belirgin şekilde ayrılmamıştır.

Vücut: İnce yapılı, narin.

Renk: Açık kahverengi ya da bej zemin üzerinde sırt boyunca düzenli 10 adet ince, koyu renkli çizgi bulunur (5 çizgi sağda, 5 çizgi solda).

Karın: Açık krem veya beyaz; desensiz.

Pullar: Düz, küçük ve parlaktır.

Yayılım ve Habitat

Habitat: Taşlık yamaçlar, kurak çalılıklar, kuru tarım alanları, bozkır ve yarı-çöl bölgeleri.

Rakım: 0–2000 m.

Doğal Yayılım:

– Türkiye (özellikle Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz),

– Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Irak ve batı İran.

Türkiye’de yaygınlığı bölgesel olmakla birlikte yerel popülasyonlar oldukça kararlı görünümdedir.

Davranış ve Ekoloji

Davranış: Gündüzcü (diurnal); sabah ve akşam saatlerinde aktiftir.

Gizlenme: Gündüz taş altlarına, kuru yaprak altlarına veya çatlaklara saklanır.

Savunma: Donma, taş altına saklanma, kaçış; saldırganlık gözlenmez.

Beslenme

Diyet: Küçük omurgasızlar, özellikle böcek larvaları, örümcekler ve küçük çekirgeler.

Avlanma: Aktif gezinerek av arar; zehir bezine sahip değildir, avını doğrudan yutar.

Ekolojik rol: Küçük omurgasız popülasyonlarının kontrolüne katkı sağlar.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme dönemi: İlkbahar (Mart–Nisan)

Yumurtlama: Mayıs – Temmuz

Yumurta sayısı: 2–6 adet

Kuluçka süresi: 5–7 hafta

Yavrular: 7–10 cm uzunluğundadır; çizgili desenleri doğduklarında da belirgindir.

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir durumu: Zehirsizdir.

Isırma eğilimi: Savunmacı değildir, nadiren ısırır.

Tıbbi risk: İnsan için tehlike oluşturmaz.

Savunma davranışı: Pasif savunma ve saklanma; kloakal sıvı salgılama görülebilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Isırma vakaları çok nadirdir.
Isırık olursa sadece sabunlu su ile yıkanması yeterlidir.
Tıbbi müdahale veya panzehir gerekmez.
Alerjik reaksiyon bildirilmemiştir.

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)

Türkiye’de Durum: Yerel olarak yaygın; habitat kaybı ve tarımsal ilaçlar en büyük tehdittir.

Koruma önerisi: Tarım çevresi habitatların korunması, köylü bilgilendirmesi.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

“Üzerindeki çizgiler zehir kanallarını gösterir” efsanesi
Sırtındaki çizgiler nedeniyle zehirli olduğu düşünülür.
Gerçek: Eirenis decemlineatus zehir taşımaz. Çizgiler sadece kamuflaj desenidir.
“Toprağın içinden çıkar, lanet getirir” söylencesi
Kurak alanlarda taş altından ya da çatlaklardan çıktığı için uğursuzlukla ilişkilendirilir.
Gerçek: Bu davranış tamamen çevreye uyumla ilgilidir, doğada önemli bir denge unsurudur.
“Küçük olduğu için yavru engerektir” inancı
Çok sayıda küçük yılan engerek yavrusu sanılarak öldürülür.
Gerçek: Bu tür erişkinken de küçük kalır; engereklerle hiçbir akrabalığı yoktur.
“Bu yılanın üzerinden atlanırsa uğur getirir” efsanesi
Bazı bölgelerde bu türün üzerinden atlanırsa kötülüklerden korunulacağı düşünülür.
Gerçek: Bilimsel karşılığı yoktur; yılanların rahatsız edilmesi hem doğaya hem de canlıya zararlıdır.
“Bu yılanın derisi toprakla karıştırılırsa büyü tutmaz” batıl inancı
Yılanın vücudundan gelen parçaların büyü bozucu etkisi olduğuna inanılır.
Gerçek: Hiçbir bilimsel dayanağı yoktur. Tersine, doğadaki yılanların öldürülmesi biyolojik zarara yol açar.