Eirenis collaris

Eirenis collaris (Ménétries, 1832)

Yaygın adlar: Halkalı Cüce Yılan, Boyun Halkalı Taşaltı Yılanı

Tür adı anlamı: collaris → Latince “kolye, halka” anlamında; boyun çevresindeki koyu halkaya atıfla adlandırılmıştır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar

Cins: Eirenis

Tür: Eirenis collaris (Ménétries, 1832)

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Genellikle 20–35 cm; nadiren 40 cm'ye ulaşır

Vücut: Kısa, ince ve silindirik yapılı

Renk: Gri veya açık kahverengi zemin; ense bölgesinde koyu renkli, genellikle yarım halka şeklinde bant (boyun halkası)

Karın: Açık krem ya da beyaz, desensiz

Baş: Küçük, gözler belirgin, göz arkasında ince siyah çizgiler görülebilir

Ayırt edici özellik: Ense bölgesindeki koyu halkasal desen (özellikle genç bireylerde daha belirgin)

Yayılım ve Habitat

Habitat: Bozkır yamaçlar, taş altları, kuru çalılıklar, köy çevreleri, terk edilmiş yapılar

Rakım: 300–2000 m

Doğal Yayılım:

– Türkiye: İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu

– Ayrıca: İran, Ermenistan, Azerbaycan, Irak, Gürcistan, Kuzey Suriye

Davranış ve Ekoloji

Aktiflik: Gündüz aktif (diurnal), sıcak saatlerde taş altlarında gizlenir

Davranış: Tehdit edildiğinde hareketsiz kalır, top gibi kıvrılır

Yüzme: Gözlenmemiştir

Tırmanma: Zayıf

Beslenme

Diyet: Küçük omurgasızlar (böcekler, örümcekler, solucanlar, larvalar)

Avlanma: Zehir taşımaz, avını doğrudan yakalayıp yutar

Ekolojik rol: Tarımsal zararlılarla beslenerek ekosistemde yararlı bir role sahiptir

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Nisan – Mayıs

Yumurtlama: Haziran – Temmuz

Yumurta sayısı: 2–6 yumurta

Yavrular: 6–10 cm uzunlukta, halkaları erişkine göre daha net ve koyudur

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Taşımaz

Isırma: Boyutundan dolayı ısırması nadirdir ve etkisizdir

Tıbbi risk: Yoktur

Savunma davranışı: Top gibi kıvrılma, hareketsiz kalma, hızlı kaçış

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Isırık gözlenirse sadece sabunlu su ile temizlenmesi yeterlidir
Panzehir veya klinik müdahale gerekmez
Alerjik reaksiyon bilinmez
Herhangi bir tıbbi riski yoktur

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)

Türkiye’de Durum: Yerel olarak yaygın ama fark edilmesi zor bir tür

Tehditler:

– Yanlış tanımlanma sonucu öldürülme

– Habitat parçalanması

– Tarımsal ilaçlama

Koruma önerisi: Kırsal kesimde bu türün zararsız ve faydalı olduğuna dair eğitimler yapılmalıdır

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

“Boynunda halka varsa mutlaka zehirlidir” inancı
Gerçek: Halkalı desen tamamen doğal pigmentasyon sonucu oluşur, zehirle ilgisi yoktur.
“Taş altından çıkan her yılan tehlikelidir” efsanesi
Gerçek: Eirenis collaris taş altı yaşamına ekolojik uyum sağlamış, zararsız bir türdür.
“Bu yılan eve girerse uğursuzluk getirir” söylencesi
Gerçek: Ev çevresine girmesi, nemli ve serin ortam arayışındandır; batıl inanıştır.
“Gözleri iri olan yılanlar insana saldırır” inancı
Gerçek: Gözlerinin iri olması gece değil, gündüz aktif olmasına bağlıdır; saldırgan değildir.
“Halkalı yılanların tıslaması sessiz olur, çok sinsidir” efsanesi
Gerçek: Bu tür tıslamaz; sinsilik veya saldırı davranışı göstermez.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: