Dysdera ninnii

Türkçe Adlandırma: Dysdera ninnii için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına ve coğrafi dağılımına atıfta bulunarak "Ninnii'nin Kertenkele Örümceği" veya "Akdeniz Altı Gözlü Örümceği" gibi bir adlandırma kullanılabilir. Tür adı, İtalyan doğa bilimci Conte Alessandro Pericle Ninni'nin anısına verilmiştir.

Dysdera ninnii, Dysderidae familyasına ait, Palearktik bölgede (özellikle Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Doğu) geniş bir yayılıma sahip bir örümcek türüdür. Bu familya üyeleri genellikle "kertenkele örümcekleri" veya "altı gözlü örümcekler" olarak bilinir. Türkiye'de de yaygın olarak görülen Dysderidae türlerinden biridir. İlk kez 1871 yılında Pavesi tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Dysdera ninnii'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Dysderidae
• Açıklama: Bu familya, "kertenkele örümcekleri" olarak bilinen, altı gözlü ve genellikle tünel benzeri yuvalarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): DysderaAçıklama: Dysdera cinsi, Dysderidae familyasının en geniş ve yaygın cinslerinden biridir. Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Asya'da çok sayıda türü bulunur.
• Tür (Species): Dysdera ninnii Pavesi, 1871
• Açıklama: Tür, 1871 yılında İtalyan araknolog Pietro Pavesi tarafından tanımlanmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Dysderidae
• Tip: Münzevi veya yeraltı yaşamına adapte olmuş bir örümcek türüdür.
• Coğrafi Dağılım: Güney Avrupa (İtalya, İspanya, Fransa, Balkanlar, Yunanistan), Kuzey Afrika ve Orta Doğu'da (Türkiye, İsrail) geniş bir yayılıma sahiptir. Türkiye'de de yaygın olarak görülen bir türdür.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta büyüklükte bir örümcektir. Dişilerin vücut uzunluğu genellikle 8 ila 14 mm, erkeklerin ise 7 ila 9 mm arasında değişebilir.
• Renk: Karapaks (sırt kabuğu) ve bacaklar parlak kırmızımsı kahverengi veya turuncuya yakın bir tondadır. Abdomen (karın) ise daha soluk, genellikle krem rengi, grimsi beyaz veya açık kahverengi olup, desensizdir ve belirgin tüylerden yoksundur. Dysdera crocata ve Dysdera erythrina gibi benzer türlerle renk ve genel görünüm açısından karıştırılabilir.
• Gözler: Dysderidae familyasının tipik bir özelliği olarak, Dysdera ninnii'nin altı gözü vardır. Bu gözler, başın ön kısmında, dar bir üçgen veya dairesel bir düzende, üç çift halinde (2-2-2) konumlanmıştır.
• Ayırt Edici Özellikler:Güçlü Keliserler: Avlarını yakalamak ve özellikle tespih böceklerinin sert kabuklarını delmek için özelleşmiş, öne doğru uzanan büyük ve güçlü zehir dişleri (keliserler) bulunur.
• Altı Göz Düzeni: Diğer birçok örümcekten farklı olarak altı göze sahip olması, Dysderidae familyasının temel ayırt edici özelliğidir.
• Genellikle Tüysüz veya Seyrek Tüylü Vücut: Vücutları genellikle az tüylüdür veya belirgin tüylerden yoksundur, bu da onlara parlak ve pürüzsüz bir görünüm verir.
• Erkek Palpi ve Dişi Epigine Yapısı: Tür teşhisi için en güvenilir yöntem, erkeklerin palpal organlarının ve dişilerin epigynlerinin morfolojik özelliklerinin incelenmesidir. Dysdera ninnii'nin bu genital yapıları, benzer türlerden ayırt edilmesini sağlar.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Dysdera ninnii, genellikle ipekten yapılmış, tübüler (boru şeklinde) veya keselerden oluşan basit yuvalar inşa eder. Bu yuvalar toprak altında, taşların altında, kütüklerin altında, kaya çatlaklarında veya evlerin bodrumları, kilerleri ve duvar çatlakları gibi korunaklı, karanlık ve nemli yerlerde bulunur. Ağ örmezler; yuvaları sadece bir sığınak görevi görür.
• Habitat Tercihi: Nemli, karanlık ve korunaklı mikrohabitatları tercih eder. Bahçelerde, parklarda, ormanlık alanlarda taş ve kütük altlarında doğal olarak bulunurken, sinantropik bir tür olması nedeniyle insan yerleşim yerlerinde de sıkça rastlanır.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvasında saklanır ve geceleri avlanmak için dışarı çıkar. Aktif bir avcıdır ve avını yakalamak için yuvasından çıkar.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Ana avları, besin zincirinde önemli bir yer tuttukları izopodlar (tespih böcekleri)'dir. Güçlü keliserleri, tespih böceklerinin zırh benzeri sert kabuklarını kolayca delmelerini sağlar. Ayrıca, diğer küçük böcekler, çıyanlar ve yumuşak vücutlu omurgasızlarla da beslenebilirler.
• Avlanma Tekniği: Avına gizlice yaklaşır, ardından güçlü keliserlerini kullanarak zehir enjekte eder ve avını hızla etkisiz hale getirir. Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, aktif olarak av ararlar ve avlarına doğrudan saldırırlar.
• Üreme: Dişiler, genellikle ilkbahar ve yaz aylarında, yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar. Yumurta kesesi ve üreme döngüsü hakkında spesifik detaylar sınırlıdır, ancak Dysderidae familyası üyelerinde yavruların yumurtadan çıktıktan sonra bir süre anneyle birlikte kaldığı bilinmektedir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Dysdera ninnii de zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Dysderidae familyasının zehirleri genellikle avı felç edici ve sindirici özelliklere sahiptir. Zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etkiye neden olmaz.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Dysdera ninnii'nin insanlara karşı tıbbi açıdan önemsiz veya çok düşük tıbbi öneme sahip olduğu kabul edilir. Agresif değillerdir ve sadece sıkıştırıldıklarında, tehdit altında hissettiklerinde (örneğin üzerine basıldığında veya kazara elle tutulduğunda) veya yuvaları rahatsız edildiğinde ısırabilirler. Isırık vakaları nadirdir ve tehlikeli olarak sınıflandırılmaz.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen diğer Dysdera türlerinin (özellikle Dysdera crocata, "Tespih Böceği Avcısı") ısırıklarında olduğu gibi, Dysdera ninnii ısırığının da lokal ve hafif semptomlarla sınırlı olması beklenir:
• Isırık anında veya kısa süre sonra hafif ila orta şiddetli bir ağrı hissedilebilir (arı sokmasına veya iğne batmasına benzer bir ağrı olarak tanımlanabilir). Bu ağrı genellikle zehirin etkisinden ziyade, keliserlerin mekanik delinmesinden kaynaklanır.
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık, şişlik ve lokal iltihaplanma görülebilir.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (genel zehirlenme belirtileri, anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) veya nekroz bu tür örümceklerin ısırıklarında beklenmez ve bildirilmemiştir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Dysdera ninnii ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. araneae - Spiders of Europe: Avrupa'daki örümcek türleri hakkında detaylı bilgi ve görseller sunan bir veritabanı.
4. Kaynağa Erişim: araneae - Spiders of Europe. Dysdera ninnii. https://araneae.nmbe.ch/data/60/Dysdera_ninnii (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. Türkiye Yaban Hayatı (Dysderidae Familyası Sayfası): Dysdera cinsinin ve Dysderidae familyasının Türkiye'deki varlığı ve genel özellikleri hakkında bilgi verir.
6. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Dysderidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/dysderidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. The Spiders of Turkey - Checklist of Turkish Spiders: Türkiye'deki örümcek türlerinin güncel listesi, Dysdera ninnii'nin Türkiye'deki varlığını ve dağılımını doğrular.
8. Kaynağa Erişim: Danışman, T., Kunt, K. B., Özkütük, R. S., & Coşar, İ. (2024). The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024 [last updated 21 February 2024], online at http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
10. Kaynağa Erişim: GBIF. Dysdera ninnii. https://www.gbif.org/species/2157530 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).