Hygrocrates deelemanus

Hygrocrates deelemanus: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Hygrocrates deelemanus için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına atıfta bulunarak "Deeleman Kertenkele Örümceği" veya "Deeleman Altı Gözlü Örümceği" gibi bir adlandırma kullanılabilir. Tür adı, örümcek araştırmalarına önemli katkıları olan Deeleman-Reinhold ailesine ithafen verilmiştir.

Hygrocrates deelemanus, Dysderidae familyasına ait bir örümcek türüdür. Bu familya üyeleri genellikle "kertenkele örümcekleri" veya "altı gözlü örümcekler" olarak bilinir. Hygrocrates deelemanus, Türkiye'ye özgü (endemik) bir tür olup, ilk kez 2011 yılında Kunt & Yağmur tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Hygrocrates deelemanus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Dysderidae
• Açıklama: Bu familya, "kertenkele örümcekleri" olarak bilinen, altı gözlü ve genellikle tünel benzeri yuvalarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): Hygrocrates Deeleman-Reinhold, 1988
• Açıklama: Hygrocrates cinsi, Dysderidae familyasının küçük bir cinsi olup, genellikle sınırlı sayıda tür içerir.
• Tür (Species): Hygrocrates deelemanus Kunt & Yağmur, 2011
• Açıklama: Tür, 2011 yılında Türk araknologlar K. Boğaç Kunt ve Ersen Aydın Yağmur tarafından tanımlanmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Dysderidae
• Tip: Münzevi veya yeraltı yaşamına adapte olmuş bir örümcek türüdür.
• Coğrafi Dağılım: Türkiye'ye özgü (endemik) bir türdür. İlk olarak Türkiye'nin Akdeniz bölgesinden, özellikle Antalya'nın Alanya ilçesindeki Taşatan Yaylası'ndan toplanan örnekler üzerinden tanımlanmıştır. Bu durum, türün belirli mikrohabitatlara ve iklim koşullarına adapte olduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta büyüklükte bir örümcektir. Erkek bireylerin toplam vücut uzunluğu 4.82–6.5 mm, dişi bireylerin ise 4.95–6.5 mm arasında değişebilir. Karapaks (ön gövde) uzunluğu erkeklerde 2.1–3.0 mm, dişilerde ise 1.9–2.5 mm civarındadır.
• Renk: Karapaks (ön gövdenin sırt kabuğu) altıgen şekilli, kırmızımsı kahverengi olup, yüzeyinde küçük koyu ve sığ çukurluklar bulunabilir. Baş bölgesi koyu kahverengimsidir, dar ve toraks bölgesinden belirgin şekilde daha yüksektir. Sternum (göğüs plakası) ve abdomen (karın) sarımsı kahverengi renkte olup, tüm yüzeyleri ince siyahımsı tüylerle kaplıdır. Bacaklar sarımsı kahverengidir. Palpler ile birinci ve ikinci yürüme bacakları, üçüncü ve dördüncü bacaklara göre daha koyu renkte olabilir.
• Gözler: Dysderidae familyasının tipik bir özelliği olarak, Hygrocrates deelemanus'un altı gözü vardır. Bu gözler, başın ön kısmında, ön median gözler (AME), ön lateral gözler (PLE) ve arka median gözler (PME) olmak üzere üç çift halinde (2-2-2) konumlanmıştır. AME'ler birbirinden ayrıdır.
• Ayırt Edici Özellikler:Güçlü Keliserler: Avlarını yakalamak için özelleşmiş, öne doğru uzanan güçlü zehir dişleri (keliserler) bulunur. Keliseral olukta genellikle dört dişçik bulunur.
• Altı Göz Düzeni: Familyanın temel ayırt edici özelliği olan altı göze sahiptir.
• Bacak Yapısı: Tarsuslarda (ayak) iki adet tırnak ve tırnak tutamları bulunur. Tüm tarsuslarda ince tarsal skopulalar (yapışkan tüyler) ve üçüncü ve dördüncü bacakların metatarsuslarında metatarsal skopulalar vardır. Bacak uzunluk formülü genellikle Bacak I > Bacak IV > Bacak II > Bacak III şeklindedir.
• Cinsel Organ Morfolojisi: Tür teşhisi için en güvenilir yöntem, erkeklerin palpal organlarının ve dişilerin epigynlerinin morfolojik özelliklerinin incelenmesidir.
• Erkek Palpi: Armut biçimli bir bulbusa (erkek üreme organının ana kısmı) ve kanca şeklinde (uca doğru incelen) bir embolusa (zehir kanalı) sahiptir. Bulbal apofizler embolustan daha kısadır. Bulbus ile distal devamlılık arasındaki geçiş, Hygrocrates lycaoniae'ye göre daha ani ve 90 dereceden fazla bükülmüştür. Embolik tabanın ucu 12 yönünde konumlanmıştır.
• Dişi Vulvası: İki ana bölümden (anterior divertikulum ve posterior divertikulum) oluşur. Anterior divertikulum, iki kısımlı (en distal ve en proksimal kısımlar) spermatekalı bir dorsal kemer, büyük zarımsı bir kese ve genişlemiş, kıvrık lateral zarlar içerir. Spermateka'nın proksimal kısmı Hygrocrates lycaoniae'ye göre daha büyük ve geniştir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Hygrocrates deelemanus, genellikle ipekten yapılmış, tübüler (boru şeklinde) veya keselerden oluşan basit yuvalar inşa eder. Bu yuvalar toprak altında, taşların altında veya diğer korunaklı yerlerde bulunur. Ağ örmezler; yuvaları sadece bir sığınak görevi görür.
• Habitat Tercihi: Nemli, karanlık ve korunaklı mikrohabitatları tercih eder. Alanya'daki tipik çamlık alanlarda, özellikle yaprak döküntülerinde ve taşların altında bulunabilir. Hygrocrates cinsinin diğer üyeleri de benzer şekilde nemli alanları, özellikle sulak alanları (Dim Vadisi gibi) tercih edebilirler.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvasında saklanır ve geceleri avlanmak için dışarı çıkar. Aktif bir avcıdır ve avını yakalamak için yuvasından çıkar.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Dysderidae familyasının birçok üyesi gibi, ana avları genellikle izopodlar (tespih böcekleri)'dir. Güçlü keliserleri sayesinde tespih böceklerinin sert kabuklarını kolayca delebilirler. Aynı zamanda diğer küçük böcekler ve yumuşak vücutlu omurgasızlarla da beslenebilirler.
• Avlanma Tekniği: Avına gizlice yaklaşır, ardından güçlü keliserlerini kullanarak zehir enjekte eder ve avını hızla etkisiz hale getirir. Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, aktif olarak av ararlar ve avlarına doğrudan saldırırlar.
• Üreme: Dişiler yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar. Yumurta kesesi ve üreme döngüsü hakkında spesifik detaylar sınırlıdır, ancak Dysderidae familyası üyelerinde yavruların yumurtadan çıktıktan sonra bir süre anneyle birlikte kaldığı bilinmektedir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Hygrocrates deelemanus da zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Dysderidae familyasının zehirleri genellikle avı felç edici ve sindirici özelliklere sahiptir. Zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etkiye neden olmaz.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Hygrocrates deelemanus'un insanlara karşı tıbbi açıdan önemsiz veya çok düşük tıbbi öneme sahip olduğu kabul edilir. Agresif değillerdir ve sadece sıkıştırıldıklarında, tehdit altında hissettiklerinde (örneğin üzerine basıldığında veya kazara elle tutulduğunda) veya yuvaları rahatsız edildiğinde ısırabilirler. Isırık vakaları nadirdir ve tehlikeli olarak sınıflandırılmaz. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, bu familyadaki türlerin "zehir bezi taşımakla birlikte zehirlerini insana zerk edebilecek yeterli donanıma sahip olmadıkları" ve "zehir miktarı çok küçük olacağından insan için tıbbi sorun yaratmayacağı" belirtilmiştir.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen diğer Dysderidae türlerinin (özellikle Dysdera crocata, "Tespih Böceği Avcısı") ısırıklarında olduğu gibi, Hygrocrates deelemanus ısırığının da lokal ve hafif semptomlarla sınırlı olması beklenir:
• Isırık anında veya kısa süre sonra hafif ila orta şiddetli bir ağrı hissedilebilir (arı sokmasına veya iğne batmasına benzer bir ağrı olarak tanımlanabilir). Bu ağrı genellikle zehirin etkisinden ziyade, keliserlerin mekanik delinmesinden kaynaklanır.
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık, şişlik ve lokal iltihaplanma görülebilir.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (genel zehirlenme belirtileri, anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) veya nekroz bu tür örümceklerin ısırıklarında beklenmez ve bildirilmemiştir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Hygrocrates deelemanus ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. Türkiye Yaban Hayatı (Dysderidae Familyası Sayfası): Hygrocrates cinsinin ve Dysderidae familyasının Türkiye'deki varlığı ve genel özellikleri hakkında bilgi verir.
4. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Dysderidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/dysderidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. The Spiders of Turkey - Checklist of Turkish Spiders: Türkiye'deki örümcek türlerinin güncel listesi, Hygrocrates deelemanus'un Türkiye'deki varlığını ve dağılımını doğrular.
6. Kaynağa Erişim: Danışman, T., Kunt, K. B., Özkütük, R. S., & Coşar, İ. (2024). The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024 [last updated 21 February 2024], online at http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. ZooKeys - The genus Hygrocrates Deeleman-Reinhold, 1988 (Aranei, Dysderidae) in Turkey: Hygrocrates deelemanus'un bilimsel olarak tanımlandığı orijinal makale. Türün morfolojik detaylarını ve Hygrocrates lycaoniae ile karşılaştırmasını içerir.
8. Kaynağa Erişim: Kunt, K. B., & Yağmur, E. A. (2011). The genus Hygrocrates Deeleman-Reinhold, 1988 (Aranei, Dysderidae) in Turkey. ZooKeys, 99, 1-13. (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
10. Kaynağa Erişim: GBIF. Hygrocrates deelemanus. https://www.gbif.org/species/7572070 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
11. DonanımHaber Forum - Türkiye'de Yeni Canlı Türleri Bulundu: Alanya'da yeni türlerin keşfedildiğini ve Hygrocrates deelemanus'un da bunlardan biri olduğunu belirten bir haber kaynağı.
12. Kaynağa Erişim: https://forum.donanimhaber.com/turkiye-de-yeni-canli-turleri-bulundu--47544141 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).