Camponotus vagus

Camponotus vagus, Formicidae familyasının en büyük ve en dikkat çekici karınca türlerinden biridir. Avrupa ve Batı Asya’nın geniş bir bölümünde yayılış gösterir. Büyük gövdesi, mat siyah rengi ve güçlü çene yapısıyla tanınır. Genellikle çam ormanları, kuru açık alanlar ve ağaç kovukları gibi güneş alan habitatlarda yaşar. Kolonileri oldukça kalabalık olabilir ve tür, özellikle Avrupa’nın en tipik “marangoz karıncalarından” biri olarak bilinir.

Morfolojik Tanım

Ergin işçiler genellikle 6 ila 14 mm arasında değişir. Gövde rengi mat siyah olup anten segmentleri ve bacakların bazı kısımları daha koyu griye yaklaşabilir. Formicidae içindeki birçok Camponotus türü gibi, vücut formu iri ve sağlamdır.

Kraliçe 15 ila 18 mm uzunluğundadır; göğüs bölgesi daha hacimli, renk tonu daha parlak ve tüylenme yoğunluğu daha fazladır. Erkek bireyler daha ince yapılıdır ve anten ile bacak segmentleri uzamıştır.

Larvalar beyazımsı, çıplak ve kıvrık yapıdadır; pupalar ise çoğunlukla ipekten örülmüş kahverengimsi kokonlar içinde gelişir.

Ekoloji ve Yaşam Döngüsü

Tür, sıcak ve güneşli bölgeleri tercih eder. Yuvalarını genellikle ölü odun içinde, çürümüş kütüklerde, ağacın gövde yarıklarında veya toprak ile odunun birleştiği alanlarda kurar. Yuva odacıkları, Camponotus türlerine özgü şekilde düzgün geniş tünellerden oluşur; bu yapı nedeniyle “marangoz karıncaları” olarak bilinirler fakat gerçek anlamda odunu yemeyip sadece içini oyup yuva kurarlar.

Koloni gelişimi yavaştır. Kraliçe yılda görece az yumurta üretir; bu nedenle koloninin olgunlaşması yıllar alabilir. Bir koloni genellikle tek kraliçelidir (monojenik).

İşçiler böceklerle, balözü ile, bitki özsuları ve tatlı salgılarla beslenir. Larvalar protein ağırlıklı beslenme ister. Tür, karınca ekosistemlerinde hem leşçillik hem avcılık ile önemli bir rol oynar.

Davranış

Gündüz ve sıcak saatlerde oldukça aktiftir. İşçiler geniş alanlarda yiyecek aramak için uzun patikalar oluşturur. Savunma davranışları güçlüdür; çene güçleri nedeniyle ısırıkları hissedilir. Tür saldırgan sayılmaz ancak yuvası tehdit edildiğinde kararlı savunma sergiler.

Koloniler bölgeci olabilir ve özellikle yaz aylarında yiyecek kaynaklarını aktif şekilde korur. Geceleri aktivite azalsa da tamamen durmaz.

Coğrafi Dağılım

Camponotus vagus, Avrupa’nın büyük bölümünde, Balkanlar’da, Anadolu’da, Kafkasya’da ve Batı Asya’ya kadar uzanan geniş bir alanda bulunur. En yaygın olduğu bölgeler kuru çam ormanları, orman açıklıkları ve güneş alan kıyı ormanlarıdır. Türkiye’de özellikle Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz kıyı bölgelerinde sıkça kaydedilmiştir.

Taksonomi

Alem: Animalia

Şube: Arthropoda

Sınıf: Insecta

Takım: Hymenoptera

Üst familya: Vespoidea

Familya: Formicidae

Alt familya: Formicinae

Tribus: Camponotini

Cins: Camponotus

Tür: Camponotus vagus (Scopoli, 1763)

Korunma Durumu

Tür geniş coğrafyalarda yaygın olduğu için tehdit altında kabul edilmez. Ancak ormanlık alanların tahribi ve yoğun tarım ilaçlarının kullanımı yerel popülasyonları olumsuz etkileyebilir. Kuru odun ve çürümüş kütüklerin temizlenmesi, yuva alanlarını azaltabilir. Buna rağmen genel popülasyon trendi stabildir.

İnsan ile İlişkisi

İnsanlar için zararlı değildir. Marangoz karıncalarıyla karıştırılsa da yapı malzemelerine zarar verme eğilimi bu türde oldukça düşüktür. Ekolojik denge açısından böcek popülasyonlarını düzenleyici rolleri vardır. Ayrıca balözü toplarken bitki–karınca simbiyotik ilişkilerine katkı sağlar.

Benzer Türler ile Karşılaştırma

Camponotus herculeanus ile karıştırılabilir; ancak C. herculeanus’un gövdesi daha iki tonludur (siyah baş–koyu kırmızı göğüs). Camponotus ligniperda, C. vagus’a benzer ancak renkleri daha kızıl ve parlaktır. C. vagus mat siyah gövdesiyle hemen ayırt edilebilir.

Kültürel ve Tarihsel Notlar

Bu türle ilgili özel bir folklorik öykü bilinmemektedir. Ancak Avrupa kırsalında büyük siyah karıncalar dayanıklılığın simgesi olarak görülmüş ve bazı bölgelerde orman ruhlarının “kapı bekçileri” olarak anılmıştır. Bu inanışlar Camponotus türlerinin güçlü yapıları ve odun oyma kabiliyetlerinden etkilenmiştir.

Kaynakça

GBIF – Global Biodiversity Information Facility

AntWeb – Species Accounts

Seifert, B. – The Ants of Central and Northern Europe

Collingwood & Prince – Ants of Europe

Formicidae of the Palearctic Region veri kayıtları