Blephariceridae

Blephariceridae – Dağ Sinekleri / Net Gözlü Sinekler (Net-winged Midges)

(Yüksek dağlık bölgelerde, hızlı akan dere ve şelalelerde yaşayan, larvaları emici disklerle kayalara tutunan, morfolojik olarak çok özgün bir Diptera familyasıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Diptera (Çift kanatlılar)
• Alt Takım: Nematocera
• Familya: Blephariceridae Loew, 1861

Morfolojik Özellikler (Ergin)

ÖzellikAçıklamaBoyut3–8 mmAntenlerUzun ve ipliksiGözlerBileşik gözler, genellikle üçe bölünmüştür (üst, orta, alt bölmeler); bu yüzden “net-winged” adı verilirKanatlarŞeffaf, iyi damarlı, narin yapıdadırBacaklarUzun ve narin; su kenarında yürümeye uygunVücutİnce, tüylü ve zarif

Larvalar

• Habitat: Yalnızca çok hızlı akan, oksijen bakımından zengin dağ dereleri
• Vücut: Yassı, disk şeklindedir
• Tutunma mekanizması: Karın bölgelerinde bulunan ventral emici diskler sayesinde kayalara tutunurlar
• Beslenme: Alglere ve organik filmlere tutunarak filtrasyon veya raspalama yaparlar
• Solunum: Trakeal solunum; bol oksijenli ortamlara bağımlıdırlar

Habitat ve Yayılım

• Coğrafya: Dağlık ve serin bölgelerde sınırlı yayılım
• Ekolojik bağlam: Yalnızca çok temiz, soğuk ve oksijenli sulara tolerans gösterirler
• Türkiye: Kaçkar Dağları, Toroslar ve Munzur Vadisi gibi yüksek rakımlı bölgelerde varlığı bildirilmiştir

Bilimsel ve Ekolojik Notlar

• Bioindikatör olarak çok değerlidir:
• Bulunmaları, suyun mükemmel ekolojik kalitede olduğunu gösterir
• Kirliliğe son derece duyarlıdırlar
• Morfolojik adaptasyonları ile dağ ekosistemlerinin evrimsel incelenmesinde önemli rol oynarlar
• Larva yapısı ve tutunma sistemleri biyomimetik çalışmalara ilham verir

Halkın Merak Ettiği – İlginç Bilgiler

Gözleri neden bölmeli?

Gözlerinin üçe bölünmüş olması, hem yukarıdan gelen ışığı hem su yüzeyinden yansıyan ışığı hem de aşağıyı algılamayı sağlar — bu dağ derelerinde manevra yapmalarına olanak tanır.

Larvalar nasıl akıntıya kapılmadan durur?

Larvalar, karınlarındaki ventral diskleri ile kayalara adeta yapışır. Bu yapı öyle güçlüdür ki akarsuların basıncı altında bile yerlerinden oynamazlar.

Neden nadiren görülürler?

Çünkü yalnızca yüksek irtifalarda, hızlı akan buz gibi derelerde yaşarlar. Doğrudan insan yerleşimlerine yakın bölgelerde bulunmazlar.

İnsana Zararlılık Durumu

ÖzellikDeğerlendirmeIsırma/sokmaYokZehirli mi?HayırAlerjen mi?HayırTarım/hayvan etkisiYok – Ekosistem için faydalıdır

Tıbbi ve Koruma Bilgileri

• İnsan sağlığı için tamamen zararsızdır
• Ancak yaşadıkları habitatlar çok hassastır:
• HES projeleri
• Dere ıslahı
• Tarımsal su kirliliği → lokal yok oluşa neden olabilir
• Korunmaları, aynı zamanda o dere ekosisteminin korunması anlamına gelir

Türkiye’de Olası Türler ve Cinsler

CinsNotBlephariceraEn yaygın cins; Türkiye’de varlığı doğrulanmıştırPhilorusPalearktik bölgeden kayıtlı; Türkiye’de potansiyel varBibiocephalaYüksek irtifa türleri arasındaAgathonAsya'nın dağlık bölgelerinde; Türkiye’ye yakın yayılım

Kaynakça

• Courtney, G.W. (1994). Systematics and Natural History of Blephariceridae. Annual Review of Entomology
• Pritchard, G. et al. (1996). Biology of Aquatic Insects
• Marshall, S.A. (2012). Flies: The Natural History and Diversity of Diptera
• Ünal, M. (2010). Türkiye'nin Diptera Faunasına Katkılar
• Cigliano, M.M. et al. (2024). Diptera Species File Online