Athalia rosae – Şalgam Testereli Arısı

Athalia rosae, Hymenoptera takımının Symphyta alttakımında ve Tenthredinidae familyasında yer alan bir testereli arı türüdür. Halk arasında en yaygın olarak "Şalgam Testereli Arısı", "Lahana Yaprak Arısı" veya "Pancar Testereli Arısı" gibi isimlerle bilinir. Bu isimler, larvalarının özellikle lahana, şalgam, kolza ve diğer turpgiller (Brassicaceae) familyasından bitkilerle beslenmesinden kaynaklanır. Erginleri genellikle 6-8 mm uzunluğunda olup, parlak sarı-turuncu bir gövdeye, siyah bir başa ve siyah lekelerle bezenmiş turuncu-sarı toraksa sahiptirler. Kanatları şeffaf ve damarları belirgindir. Symphyta alttakımının bir üyesi olarak, abdomen ile toraks arasında belirgin bir "bel" bulunmaz, vücut daha çok silindirik bir görünüme sahiptir. Dişiler, yumurtalarını konukçu bitkilerin yaprak dokusunun içine bırakmak için testere benzeri bir ovipozitör kullanırlar.

Athalia rosae, özellikle turpgiller familyasına ait tarım bitkileri için önemli bir zararlıdır. Larvaları, bitki yapraklarını yoğun bir şekilde yiyerek büyük zararlara neden olabilir, bu da verim kayıplarına yol açabilir. Geniş bir coğrafi dağılıma sahip olup, Avrupa, Asya ve Afrika'nın bazı bölgelerinde yaygın olarak bulunur ve Kuzey Amerika'ya da tanıtılmıştır.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklembacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hymenoptera – Zar Kanatlılar
• Alt Takım: Symphyta
• Üstfamilya: Tenthredinoidea
• Familya: Tenthredinidae
• Altfamilya: Athaliinae
• Cins: Athalia Leach, 1817
• Tür: Athalia rosae (Linnaeus, 1758)

Athalia rosae, Tenthredinidae familyasının önemli bir tarımsal zararlısı olan Athalia cinsinin bir üyesidir. Bu cinsin türleri genellikle Brassicaceae familyasından bitkilerle beslenen larvalara sahiptir. Aynı cinsten diğer türler arasında Athalia proxima (Himalaya şalgam testereli arısı) gibi türler de bulunur.

Morfolojik Özellikler

Athalia rosae'nın ergin ve larval morfolojisi, türün teşhisinde önemli ipuçları sunar:

• Erginler (İmagolar):Boyut: Yaklaşık 6-8 mm uzunluğundadırlar.
• Renklenme: Parlak ve dikkat çekici bir renklenmeye sahiptirler. Başları ve antenleri siyahtır. Toraks (göğüs) parlak turuncu-sarı renkte olup, üzerinde belirgin siyah lekeler veya desenler bulunur (örneğin, toraksın ortasında veya yanlarında siyah lekeler). Abdomen (karın) ise çoğunlukla turuncu-sarıdır, ancak bazı segmentlerin üzerinde siyah bantlar bulunabilir.
• Bacaklar: Bacakları genellikle turuncu-sarıdır, ancak diz eklemlerinde ve tarsus (ayak bileği) uçlarında siyah lekeler bulunabilir.
• Kanatlar: Şeffaf iki çift zar kanatları vardır. Kanat damarları belirgin ve siyahtır.
• Vücut Şekli: Symphyta alttakımının tipik bir örneği olarak, toraks ve abdomen arasında belirgin bir "bel" bulunmaz; vücut daha çok silindirik ve hantaldır.
• Larvalar:Görünüm: Tırtıl benzeri larvalardır. Tam olgunluğa ulaştıklarında 18-25 mm uzunluğa erişebilirler.
• Renklenme: Genç larvalar başlangıçta grimsi-yeşil renkte olabilirken, olgun larvalar genellikle koyu yeşil, koyu gri veya siyaha yakın bir renge sahiptir. Vücutlarının yanlarında daha açık gri veya yeşilimsi şeritler bulunabilir. Başları parlak siyahtır.
• Bacaklar: Larvaların üç çift gerçek bacağı ve sekiz çift yalancı bacağı (proleg) bulunur. Bu çok sayıda yalancı bacak, onları kelebek ve güve tırtıllarından (en fazla beş çift yalancı bacak bulunur) ayırmak için kullanılan önemli bir morfolojik özelliktir.
• Beslenme: Larvalar, konukçu bitkilerin yapraklarını yiyerek beslenirler. Genellikle yaprakların alt yüzeylerinde bulunurlar. Tehlike anında, vücutlarını C şeklinde kıvırarak savunma pozisyonu alabilirler.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Habitat: Athalia rosae, özellikle turpgiller (Brassicaceae) familyasından bitkilerin bulunduğu her türlü alanda yaşayabilir. Bu, tarım alanları (şalgam, lahana, kolza, hardal tarlaları), bahçeler, boş araziler, yol kenarları ve yabani turpgillerin bulunduğu alanları içerir.
• Beslenme:Konukçu Bitkiler: Larvaları oligofaj bir yapıya sahiptir; yani ağırlıklı olarak turpgiller (Brassicaceae) familyasından bitkilerle beslenirler. Önemli konukçu bitkileri arasında şalgam (Brassica rapa), lahana (Brassica oleracea), kolza (Brassica napus), hardal (Sinapis alba, Brassica juncea), turp (Raphanus sativus), bayır turpu (Armoracia rusticana) ve yabani turpgiller bulunur. Ayrıca, şeker pancarı (Beta vulgaris var. saccharifera) gibi Chenopodiaceae familyasından bitkilerle de beslenebilirler. Larvalar, yaprakları yiyerek zarar verirler, bazen sadece ana damarları bırakarak bitkinin iskeletini oluştururlar.
• Ergin Beslenmesi: Ergin bireyler, larvalardan farklı olarak bitki özsuyuyla beslenmezler; genellikle çeşitli çiçeklerden nektar ve polenle beslenirler. Bu beslenme, erginlerin hayatta kalması ve üremesi için önemlidir.
• Ekolojik Rol:Tarım Zararlısı: Athalia rosae, özellikle turpgillerin yetiştirildiği tarım alanlarında önemli bir zararlı olarak kabul edilir. Yoğun larval popülasyonları, bitkilerde büyük yaprak kayıplarına (defoliasyon) neden olarak fotosentez kapasitesini düşürür, bitki gelişimini yavaşlatır ve önemli verim kayıplarına yol açabilir. Özellikle genç fideler ciddi şekilde zarar görebilir.
• Besin Zinciri: Larvaları ve erginleri, kuşlar, yırtıcı böcekler (örneğin yırtıcı böcekler, bazı örümcekler) ve parazitoidler (özellikle Ichneumonidae ve Tachinidae familyalarından yaban arıları ve sinekler) için besin kaynağı olabilir.
• Bitki Sağlığına Etki: Neden olduğu zararlar, bitkinin genel sağlığını ve dayanıklılığını zayıflatır, bu da bitkinin diğer stres faktörlerine (hastalıklar, kuraklık) karşı daha savunmasız hale gelmesine neden olabilir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Athalia rosae, tam başkalaşım (holometabol) geçiren bir böcektir ve yaşam döngüsü yumurta, larva, pupa ve ergin evrelerinden oluşur:

• Yumurta: Dişi Athalia rosae, testere benzeri ovipozitörünü kullanarak konukçu bitkilerin yaprak dokusunun içine, özellikle yaprak kenarlarına küçük cepler açarak tek tek yumurtalarını bırakır. Bir dişi 300'e kadar yumurta bırakabilir. Yumurtalar genellikle ilkbaharda veya yaz başlarında bırakılır. Yumurta evresi 6-8 gün sürer.
• Larva: Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu bitkinin yaprakları üzerinde beslenmeye başlarlar. Başlangıçta yaprağın iç kısmında beslenebilirler, daha sonra yaprağın alt yüzeyinde dışarıdan beslenirler ve yapraklarda delikler veya iskeletleşmiş alanlar oluştururlar. Larva evresi genellikle 10-13 gün sürer ve bu süreçte birkaç kez deri değiştirirler. Olgunlaşan larvalar, tehlike anında C şeklinde kıvrılarak kendilerini savunmaya alabilirler.
• Pupa: Tam olgunluğa ulaşan larvalar, pupa evresine geçmek üzere toprağa inerler. Toprağın 1-5 cm derinliğinde, ipeksi bir koza içinde pupalaşırlar. Pupa evresi yaklaşık 10-13 gün sürer.
• Ergin: Pupa evresini tamamlayan ergin arılar ortaya çıkar. Erginler çiftleşir ve yumurtalarını bırakarak yaşam döngüsünü tamamlarlar. Erginlerin ömrü yaklaşık üç haftadır.
• Nesil Sayısı: Athalia rosae genellikle yılda iki ila dört nesil verebilir. Güneydoğu Avrupa ve Türkiye gibi sıcak bölgelerde nesil sayısı artabilirken, kuzey bölgelerde daha az nesil görülür. Kışı genellikle toprağın içinde, olgunlaşmış larva veya prepupa olarak geçirirler.

Dağılım

Athalia rosae, Palearktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösteren bir türdür. Avrupa'nın büyük bölümünde, Asya'nın (özellikle Rusya'nın orta ve güney bölgeleri, Orta Asya, Japonya, Çin) ve Kuzey Afrika'nın bazı bölgelerinde yaygın olarak bulunur. Ayrıca Kuzey Amerika'ya da tanıtılmıştır.

• Türkiye'deki Varlığı: Türkiye, tarımsal çeşitliliği ve uygun iklim koşulları nedeniyle Athalia rosae'nin doğal yayılış alanlarından biridir. Özellikle kolza, lahana ve şalgam gibi turpgillerin yoğun olarak yetiştirildiği tarım bölgelerinde Athalia rosae popülasyonları görülmektedir. Ülkemizdeki bitki zararlıları ve Hymenoptera faunası üzerine yapılan çalışmalarda bu türe rastlanmıştır. Türkiye'de zaman zaman lokal veya yaygın olarak zararlı seviyelere ulaşan popülasyonları kaydedilmektedir.

İnsanlar Üzerindeki Tehlikesi ve Tedavisi

Athalia rosae, insanlar için doğrudan bir tehlike oluşturmaz. Symphyta alttakımının diğer üyeleri gibi, erginleri zehirli bir iğneye sahip değildir ve insanları ısırmaz veya sokmazlar.

• Doğrudan Tehdit Yok:İnsanlarla fiziksel teması zararsızdır.
• Herhangi bir ısırık veya sokma mekanizması yoktur.
• Zehirli değildir ve alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir rapor bulunmamaktadır.
• Dolaylı Tehlikeler (Tarım):Tarım Zararlısı: Athalia rosae'nin temel etkisi, larvalarının turpgiller familyasına ait tarım bitkilerine verdiği önemli zarardır.
• Larvaların yaprakları yoğun bir şekilde yemesi, bitkilerde yaprak dökümüne (defoliasyon) yol açar. Bu, fotosentez kapasitesini azaltır, bitki gelişimini geriletir ve özellikle fide döneminde ciddi verim kayıplarına neden olabilir.
• Ticari olarak yetiştirilen lahana, brokoli, kolza, şalgam gibi ürünlerde ekonomik kayıplara yol açabilir.
• Tedavi Şekilleri:Athalia rosae ile temastan kaynaklanan herhangi bir tıbbi müdahale genellikle gerekmez.
• Tarım bitkilerindeki zararlarını yönetmek için çeşitli kontrol yöntemleri uygulanabilir:
• Kültürel Önlemler: Yabani turpgil otlarının tarlalardan temizlenmesi, ekim nöbeti, erken ekim gibi uygulamalar zararı azaltabilir. Hasat sonrası derin sürüm yapmak, toprakta kışlayan larvaların veya pupaların yok edilmesine yardımcı olur.
• Mekanik Kontrol: Küçük bahçelerde larvalar elle toplanabilir.
• Biyolojik Mücadele: Doğal düşmanlar (parazitoidler ve yırtıcılar) popülasyon kontrolünde rol oynar. Örneğin, Perilampus cinsi parazitoidler Athalia rosae'nin doğal düşmanlarındandır. Bu doğal düşmanların korunması ve desteklenmesi önemlidir.
• Kimyasal Kontrol: Yoğun istilalar durumunda kimyasal insektisitler kullanılabilir. Ancak, faydalı böceklere zarar verme riski nedeniyle dikkatli ve entegre zararlı yönetimi (IPM) prensipleri çerçevesinde uygulanmalıdır. Sistemik insektisitler (örneğin siyaniliprol ve flupiradifuron) tohum ilaçlaması veya doğrudan uygulama ile etkili olabilmektedir.

Tıpta veya Başka Alanlarda Kullanım Bilgisi

Athalia rosae'nin, tıpta veya diğer endüstriyel alanlarda doğrudan ve yaygın bir kullanım alanı bulunmamaktadır. Bu tür, insanlık için daha çok tarımsal bir zararlı olarak kabul edilir.

Ancak, bilimsel araştırmalarda ve genetik çalışmalarda bazı öneme sahip olabilir:

• Zararlı Yönetimi Araştırmaları: Athalia rosae, önemli bir tarımsal zararlı olduğu için, onun biyolojisi, ekolojisi, yayılışı ve kontrol yöntemleri üzerine yapılan araştırmalar, tarımsal bilimler ve zararlı yönetimi alanında büyük önem taşır. Bu araştırmalar, daha etkili ve çevre dostu mücadele stratejileri geliştirmeye yardımcı olur.
• Genetik ve Gelişim Biyolojisi Çalışmaları: Athalia rosae'nin genetik yapısı, larva gelişimindeki özel yalancı bacak oluşumu ve evrimsel gelişim biyolojisi üzerine yapılan çalışmalar bulunmaktadır. Bu türün genomu sıralanmış ve gen ifadesi analizleri yapılmıştır. Bu çalışmalar, böcek gelişimi ve evrimi hakkında temel bilimsel bilgiler sağlamaktadır.
• Kimyasal Ekoloji: Bazı testereli arı larvalarının bitkilerde kimyasal savunma maddeleri biriktirme yetenekleri üzerine araştırmalar yapılmaktadır. Athalia rosae gibi türler, bitki-böcek etkileşimleri ve kimyasal ekoloji çalışmalarında model organizma olarak kullanılabilir.

Özetle, Athalia rosae, doğrudan insan yararına bir kullanımı olmamasına rağmen, tarımsal zararlı olarak konumu ve genomik/gelişim biyolojisi üzerine yapılan araştırmalar açısından bilimsel ilgi çekmektedir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Wikipedia – Athalia rosae.
• Plantwise Knowledge Bank – Athalia rosae (cabbage leaf sawfly).
• Armuro – Turnip sawfly (Athalia rosae) – pest management.
• NBN Atlas – Athalia rosae : Turnip Tigress.
• Picture Insect – Athalia rosae - Turnip sawfly.
• Agroatlas.ru – Pests - Athalia rosae L. - Turnip Sawfly.
• MDPI – The Impact of Systemic Insecticides: Cyantraniliprole and Flupyradifurone on the Mortality of Athalia rosae (Hymenoptera: Tenthredinidae) Based on the Biophoton-Emission of Oilseed Rape.
• Bayer Crop Science UK – Turnip Sawfly.
• Natura Somogyiensis – Some sawflies from Turkey with description of a new species (Türkiye'deki yayılış).
• i5k Workspace@NAL – Athalia rosae (genom bilgisi).
• CORE – Characterization of abdominal appendages in the sawfly, Athalia rosae (Hymenoptera), by morphological and gene expre (larva morfolojisi ve gelişimi).