Tyto alba

Tyto alba, Baykuşlar takımı (Strigiformes) içinde Tytonidae (Peçeli Baykuşgiller) familyasına ait, kendine has kalp şeklindeki yüz diski ile dünyanın en tanınan ve en yaygın baykuş türlerinden biridir. Halk arasında Peçeli Baykuş olarak bilinir ve çiftlik binaları, ambarlar ve eski yapılarda yuvalama tercihi nedeniyle İngilizce’de "Barn Owl" (Ambar Baykuşu) olarak adlandırılır. Mükemmel bir gece avcısı olup, tarım alanları için hayati önem taşıyan bir kemirgen kontrol ajanıdır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Peçeli Baykuş, Antarktika hariç hemen her kıtada bulunmasıyla kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Türkiye’nin hemen her bölgesinde yerleşik olarak bulunur. Diğer baykuş türlerinin çoğunu içeren Strigidae familyasından ayrı, kendine özgü bir familya olan Tytonidae’nin en tanınmış üyesidir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Aves (Kuşlar)
• Takım (Order):: Strigiformes (Baykuşlar)
• Aile (Family):: Tytonidae (Peçeli Baykuşgiller)
• Cins (Genus):: Tyto
• Tür (Species):: Tyto alba

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Orta büyüklükte bir baykuş olup, uzunluğu 33–39 cm, kanat açıklığı ise 80–95 cm arasında değişir.
• Yüz Diski (Peçe): En ayırt edici özelliği, kulak ve gözleri çevreleyen, beyaz veya soluk kahverengi tonlarında, kalp şeklindeki yüz maskesidir (peçe). Bu disk, ses dalgalarını toplayarak hassas işitme duyusuna yardımcı olur.
• Tüy Rengi: Üst kısımları genellikle altın sarısı, pas rengi veya açık kahverengi tonlarında, ince gri ve siyah beneklerle kaplıdır. Alt kısımları ise saf beyazdan soluk kreme kadar değişir.
• Uçuş: Özel tüy yapısı sayesinde tamamen sessiz uçar; bu, onun gece avcılığı için kritik bir adaptasyondur.
• Gözler: Koyu renklidir (diğer baykuşların çoğu sarı veya turuncu göze sahiptir).

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Yaşam Tarzı: Katı bir şekilde gececidir (noktürnal). Avlanmaya genellikle gün batımından sonra başlar.
• Habitat: Açık araziler, tarım alanları, çayırlar ve otlaklar gibi bol kemirgen barındıran yerleri tercih eder. Yuvalama ve tünekleme için ise kapalı alanları (ambar, kilise kulesi, su kulesi, terk edilmiş binalar) kullanır.
• Avlanma Tekniği: Düşük irtifada süzülerek avlanır. Mükemmel işitme ve görme duyularını kullanarak, zifiri karanlıkta bile karın altındaki bir farenin yerini tespit edebilir.
• Diyet: Diyeti neredeyse tamamen küçük kemirgenlerden (tarla fareleri, sıçanlar, köstebekler) oluşur. Bir Peçeli Baykuş ailesi, bir üreme mevsiminde binlerce kemirgeni avlayarak doğal bir biyolojik mücadele ajanı olarak görev yapar.
• Ses: Tipik baykuş uluması ("hoo-hoo") yerine, tiz, ıslık benzeri ve uzatılmış bir çığlık sesi çıkarır.

4. Tarıma Faydası ve Koruma Durumu

• Tarım Ziraatına Faydası: Peçeli Baykuş, en önemli biyolojik kemirgen kontrol aracı olarak kabul edilir. Tarım ürünlerine zarar veren fare ve sıçan popülasyonlarını doğal yollarla düşürerek çiftçilere büyük ekonomik fayda sağlar. Bu nedenle, çiftçiler arasında korunması teşvik edilen bir türdür.
• Koruma Durumu: Küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılsa da, yerel popülasyonları tehdit altındadır.
• Tehditler: Ana tehditler arasında kemirgen ilaçları (rodentisitler), yaşam alanı olarak kullandığı eski binaların yıkılması, yoğun otoyollarda araç çarpması ve yuvalama alanlarının kaybı yer alır. Zehirlenme, besin zincirinin en tepesinde olduğu için bu türü en çok etkileyen faktördür.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Burton, J. A. (1992). Owls of the World. Facts on File.
• Mikkola, H. (2013). Owls of the World: A Photographic Guide. Firefly Books.
• BirdLife International. (2018). Tyto alba. The IUCN Red List of Threatened Species 2018.