Taeniurops grabata

Taeniurops grabata (bazen Taeniura grabata olarak da anılır), Vatozlar takımı Myliobatiformes içinde, Dasyatidae familyasına (İnce Kuyruklu Vatozlar) ait, orta büyüklükte, dipte yaşayan bir vatoz türüdür. Halk arasında Yuvarlak Kuyruklu Vatoz veya Yassı Yuvarlak Vatoz olarak bilinir. Adını, vücut diskine oranla kısa ve kalın kuyruğunda bulunan ve diğer vatozlardan ayıran etli bir yüzgeç kıvrımına sahip olmasından ve neredeyse tamamen dairesel vücut şeklinden alır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Yuvarlak Kuyruklu Vatoz, Doğu Atlantik Okyanusu'nun tropikal ve ılıman sularında (Portekiz'den Güney Afrika'ya) ve tüm Akdeniz'de dağılım gösterir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz sularında bulunan bir türdür. Diğer pek çok vatoz gibi, yavaş üreme hızı ve yaşam alanının yoğun balıkçılık faaliyetleriyle kesişmesi nedeniyle koruma altına alınması gereken hassas türler arasındadır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Myliobatiformes (Vatozlar Takımı)
Aile (Family):: Dasyatidae
Cins (Genus):: Taeniurops (veya Taeniura)
Tür (Species):: Taeniurops grabata (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Orta büyüklükte bir vatozdur. Disk genişliği (vücut çapı) 1 metreye kadar ulaşabilir, ancak genellikle 50-60 cm civarındadır.
Vücut Şekli (Ayırt Edici Özellik): Vücut diski çok kalın ve neredeyse tamamen daireseldir (yuvarlak). Burun kısmı kısadır.
Kuyruk (Ayırt Edici Özellik): Kuyruk, vücut diskinden kısa ve oldukça kalındır (bu, Dasyatis türlerinin ince, kamçı benzeri kuyruklarından farklıdır). Kuyruğun ucunda geniş ve etli bir yüzgeç kıvrımı (fold) bulunur. Kuyruğun üzerinde, hayvanı savunmak için kullanılan, bir veya daha fazla büyük, zehirli ve tırtıklı diken (mahmuz) mevcuttur.
Renk ve Deri: Sırt rengi genellikle koyu kahverengi, grimsi veya siyaha yakındır. Derisi, özellikle ergin bireylerde, küçük dermal dikenlerle (dentiküller) kaplıdır, bu da ona pürtüklü bir his verir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Kıyısal ve açık sularda, kıta sahanlığından üst yamaca kadar, tipik olarak 0 ila 300 metre arasındaki derinliklerde yaşar. Kumlu, çamurlu ve kayalık zeminleri tercih eder ve sıklıkla kendisini kuma gömer.
Davranış: Kesinlikle bentik (dipte yaşayan) bir türdür. Geceleri daha aktif olup, gündüzleri kuma gömülü halde dinlenir.
Diyet: Diyeti; dipte yaşayan omurgasızlar (yengeçler, karidesler, kabuklular) ve küçük dip balıklarından oluşur.
Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Döl sayısı düşüktür (genellikle 2 ila 4 yavru). Bu düşük üretkenlik, popülasyonların hızlı bir şekilde toparlanmasını engeller.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Düşük üreme oranı ve kıyısal habitatları nedeniyle IUCN tarafından küresel olarak ve Akdeniz popülasyonu için "Hassas" (Vulnerable - VU) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
Tehditler: Yaşadığı kıyı ve sığ sularda uygulanan dip trolü ve fanyalı ağlar gibi balıkçılık yöntemlerinde sıklıkla yan av (bycatch) olarak yakalanır. Büyük boyutu nedeniyle, ağlara takılması ciddi zorluklar yaratır. Kuyruğundaki zehirli mahmuz, yakalanan vatozları ele alan balıkçılar için tehlike oluşturur.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Finucci, B. (2020). Taeniurops grabata. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Yuvarlak Kuyruklu Vatozun zehirli dikeni, sığ sularda yüzeyde yürüyen insanlar için de bir risk teşkil edebilir; bu nedenle kumlu dipte yürürken dikkatli olmak önerilir.

Fotoğraf: https://en.wikipedia.org/wiki/Round_fantail_stingray#/media/File:Taeniura_grabata_tenerife.jpg