Scyliorhinus stellaris

Scyliorhinus stellaris, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Kedi Köpekbalığıgiller familyası Scyliorhinidae'ye ait, orta büyüklükte bir dip balığıdır. Halk arasında Büyük Benekli Kedi Köpekbalığı veya Büyük Kedi Balığı olarak bilinir. Yakın akrabası olan S. canicula'dan daha iri olması, daha sağlam gövdesi ve üzerindeki daha seyrek, fakat daha büyük koyu benekleri ile ayırt edilir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Büyük Benekli Kedi Köpekbalığı, Doğu Atlantik Okyanusu'ndan İskoçya'dan Senegal'e kadar uzanan bir alana ve tüm Akdeniz'e yayılmıştır. Türkiye'nin Ege, Marmara ve Akdeniz kıyılarının kıta sahanlığı ve üst yamacı sularında bulunan yerleşik bir türdür. Bentik (dip) yaşam tarzı sürdürür ve genellikle Küçük Benekli Kedi Köpekbalığı (S. canicula) ile aynı bölgelerde, ancak biraz daha derin veya kayalık habitatlarda yaşar.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order): Carcharhiniformes (Harharyaslar)
• Aile (Family):: Scyliorhinidae (Kedi Köpekbalığıgiller)
• Cins (Genus):: Scyliorhinus
• Tür (Species):: Scyliorhinus stellaris (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Küçük Benekli Kedi Köpekbalığı'ndan daha büyüktür; ortalama 1 metre, maksimum 1.60 metre uzunluğa ulaşabilir. Vücudu daha şişkin ve sağlam bir yapıdadır.
• Deri: Derisi pürüzlüdür ve dermal dişçikler (küçük pulsu yapılar) ile kaplıdır.
• Renk ve Benekler (Ayırt Edici Özellik): Sırt ve yanları genellikle açık kahverengidir ve üzerinde daha az sayıda, ancak daha büyük ve daha dağınık koyu kahverengi veya siyah benekler bulunur. Bu benekler, S. canicula'nın yoğun, küçük noktacıklarından kolayca ayırt edilir.
• Yüzgeçler: İki küçük sırt yüzgeci, vücudun arka kısmında konumlanmıştır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Kıta sahanlığı ve üst yamacın kayalık, çakıllı, mercanlı veya yoğun yosunlu diplerini tercih eder. Genellikle 20 ila 125 metre arasındaki derinliklerde bulunur; bu derinlik, S. canicula'nın tercih ettiği derinlikten genellikle daha fazladır.
• Davranış: Çoğunlukla gececil (noktürnal) bir dip avcısıdır. Gündüzleri dinlenir ve karanlıkta avlanır.
• Diyet: Diyeti, bulunduğu habitatın yapısına uygun olarak, daha büyük kabuklular (özellikle yengeç ve ıstakoz), kafadanbacaklılar ve küçük kemikli balıklardan oluşur.
• Üreme (Ovipar): Yumurtlayan (ovipar) bir türdür. Üreme döneminde, sığ sulardaki korunaklı bölgelere, kalın kabuklu ve uzun tutunma iplikçikleri olan büyük yumurta kapsülleri (Denizkızı Çantası) bırakır. Embriyonik gelişim süresi nispeten uzundur.

4. Ticari Önemi ve Koruma Durumu

• Ticari Değer: Eti beyaz ve lezzetli kabul edilir. Özellikle Akdeniz ülkelerinde ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde ticari değeri vardır ve ağ balıkçılığı ile avlanır. Türkiye'de de avlanan kedi köpekbalığı türleri arasında yer alır.
• Koruma Durumu: Büyüklüğü ve daha yavaş üreme döngüsü nedeniyle S. canicula'dan daha hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Tehdide Yakın" (Near Threatened - NT) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
• Tehditler: Kıyı ve sahanlık sularındaki av baskısı, yumurtlama ve yavrulama habitatlarının bozulması ve dip trolü avcılığına yakalanması (yan av ve hedef av) popülasyonları için başlıca tehditleri oluşturur.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Fowler, S. L., Serena, F. & S. B. P. Valdes. (2018). Scyliorhinus stellaris. The IUCN Red List of Threatened Species 2018.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/208222080