Scyliorhinus canicula

Scyliorhinus canicula, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Kedi Köpekbalığıgiller familyası Scyliorhinidae'ye ait, küçük boyutlu bir dip balığıdır. Halk arasında Küçük Benekli Kedi Köpekbalığı veya basitçe Kedi Balığı olarak bilinir. Türkiye denizlerinde (Ege, Marmara ve Akdeniz) kıta sahanlığı sularında en sık rastlanan ve en bol bulunan köpekbalığı türlerinden biridir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Küçük Benekli Kedi Köpekbalığı, Doğu Atlantik Okyanusu'ndan başlayarak tüm Akdeniz'e yayılmış geniş bir dağılım alanına sahiptir. Kıyısal bölgelerin kumlu ve çamurlu diplerine mükemmel uyum sağlamıştır ve bu sularda ekosistemin önemli bir parçasını oluşturur. Boyu nispeten küçük olmasına rağmen, sıklığı nedeniyle balıkçılık faaliyetlerinde önemli miktarda yakalanır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom):: Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
Aile (Family):: Scyliorhinidae (Kedi Köpekbalığıgiller)
Cins (Genus):: Scyliorhinus
Tür (Species):: Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Küçük bir köpekbalığıdır; maksimum boyu 1 metreye kadar çıksa da, genellikle 60–80 cm uzunluğundadır.
Vücut: İnce, uzun ve silindirik bir vücut yapısına sahiptir.
Deri (Ayırt Edici Özellik): Derisi oldukça pürüzlüdür; bu pürüzlü yapı, dermal dişçiklerin yoğunluğundan kaynaklanır.
Renk ve Benekler: En belirgin ayırt edici özelliği, sırt ve yanlarının çok sayıda, yoğun ve küçük koyu beneklerle kaplı olmasıdır. Bu benekler, türün bilimsel adındaki canicula (küçük köpek) kelimesiyle de ilişkilendirilir. Zemin rengi genellikle grimsi kahverengi veya sarımsı tonlardadır.
Yüzgeçler: İki küçük sırt yüzgeci, vücudun oldukça gerisinde, karın yüzgeçlerinin hizasının gerisinde konumlanmıştır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Kıta sahanlığı ve yamaçları boyunca, kumlu, çamurlu veya çakıllı deniz diplerinde yaşar. Tipik olarak 10 ila 400 metre arasındaki derinliklerde bulunur.
Davranış: Çoğunlukla gececil (noktürnal) bir türdür. Gündüzleri deniz tabanında hareketsiz durur ve avlanmak için gece aktif hale gelir. Bentik yaşam tarzı nedeniyle avını deniz tabanından toplar.
Diyet: Diyeti; küçük kabuklular (karidesler, yengeçler), yumuşakçalar (kalamar, midye) ve küçük kemikli balıklardan oluşur.
Üreme (Ovipar): Yumurtlayan (ovipar) bir köpekbalığıdır. Dişiler, kayalık veya yosunlu diplere asılan, dört köşesi uzun, sarmal iplikçiklerle çevrili, karakteristik dikdörtgen yumurta kapsülleri bırakır. Bu kapsüller halk arasında "Denizkızı Çantası" olarak bilinir.

4. Ticari Önemi ve Koruma Durumu

Ticari Değer: Etinin kalitesi nedeniyle Avrupa'nın bazı bölgelerinde doğrudan ticari değeri olsa da, Türkiye'de genellikle dip trolü ve ağ balıkçılığında yoğun bir yan av (bycatch) olarak yakalanır. Yakalanan bireylerin çoğu, ekonomik değeri düşük olduğu için işlenmez veya atılır.
Koruma Durumu: Geniş coğrafi dağılımı ve yüksek üreme oranı (diğer köpekbalıklarına göre) nedeniyle, küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Ancak, Akdeniz'deki yoğun avcılık baskısı ve habitat bozulması, yerel popülasyonlar üzerinde baskı yaratmaktadır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Ellis, J., Ungaro, N., Serena, F., Mancusi, C., Farrell, E. D., & M. D. J. F. L. E. F. A. D. J. S. L. D. D. C. F. F. G. M. L. B. E. (2007). Scyliorhinus canicula. The IUCN Red List of Threatened Species 2007.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.

Fotoğraf: https://tr.wikipedia.org/wiki/Scyliorhinus_canicula#/media/Dosya:Scyliorhinus_canicula.jpg