Sciaridae

Sciaridae – Koyu Kanatlı Mantar Sinekleri

(Toprakta yaşayan saprotrofik larvaları ve cam içi bitkilerde zarara neden olan türleriyle tanınan, nemli ortamlarda yaygın olarak bulunan küçük boyutlu çiftkanatlı sinek familyasıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Diptera – Çiftkanatlılar
• Alt Takım: Nematocera
• Üst Familya: Sciaroidea
• Familya: Sciaridae Billberg, 1820

Morfolojik Özellikler

• Vücut Yapısı: Genellikle 1–5 mm uzunluğunda, narin yapılı, siyah ya da koyu renkli vücuda sahip sineklerdir.
• Kanatlar: Saydam veya hafif koyu renkli; karakteristik olarak "Y" şekilli damarlanma ile tanınır.
• Anten: Uzun, ipliksi ve çok segmentlidir.
• Gözler: Küçük bileşik gözler ve gözler arasında bir göz köprüsü (ocular bridge) olabilir.
• Bacaklar: Uzun ve incedir, genellikle tüysüzdür.
• Ağız Yapısı: Emici tiptedir, bitki dokusuna zarar vermez.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Dağılım: Dünya çapında yaygın; seralar, orman altı örtüsü, saksı toprağı, mantarlıklar ve nemli bodrumlar gibi ortamlarda görülür.
• Habitat: Nemli topraklar, çürüyen bitki materyali, mantarlar ve sera ortamları.
• Ekolojik Rol: Organik maddenin ayrışmasını hızlandıran saprotrofik larvaları, doğal çürüme sürecine katkı sağlar. Bazı türler ise kültür bitkilerine zarar verebilir.

Beslenme

• Yetişkinler: Nektar ve yüzey sıvılarından beslenebilir, çoğu beslenmez.
• Larvalar: Genellikle mantarlar, algler, çürümüş kökler, humus ve bazen sağlıklı bitki kökleriyle beslenir.
• Tarımsal ortamlarda larvalar, özellikle fide köklerinde çürüme ve çökerten hastalıklarını tetikleyebilir.

Tıbbi ve Veterinerlik Önemi

• İnsan ve hayvan sağlığı açısından doğrudan tehdit oluşturmaz.
• Ancak yoğun popülasyonlar iç ortamlarda rahatsızlık verici olabilir.
• Larvalar hijyenik olmayan sera koşullarında fungal enfeksiyon taşıyıcısı olabilir.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir.
• Isırmaz, hastalık taşımaz.
• Ancak evdeki saksı bitkilerinde çoğalırlarsa estetik ve hijyen açısından rahatsızlık verebilirler.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• İnsanla fiziksel temas durumunda herhangi bir sağlık riski oluşmaz.
• Sinek istilası varsa, toprak değiştirme, yüzey kurutma ve biyolojik mücadele yöntemleri (örn. Bacillus thuringiensis var. israelensis) önerilir.

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

• Laboratuvar ortamlarında mantar patojenleriyle ilişkili araştırmalarda kullanılırlar.
• Bazı türleri sera entomolojisinde zararlı türler olarak değerlendirilip izleme programlarına dahil edilir.
• Mikro ekosistem çalışmaları ve ayrıştırıcı topluluk analizlerinde rol oynarlar.

Latince Ad Anlamı

“Sciaridae” adı, Latince sciara kelimesinden gelir; bu terim "karanlık yer, gölge" anlamına gelir ve sineklerin nemli ve gölge alanları tercih etmesiyle ilişkilidir.

Türkiye'de Görülen Türler

Türkiye'de seralar, iç mekan bitki üretim alanları ve doğal nemli orman tabanlarında Sciaridae familyasına ait türler yaygındır.

• Bradysia impatiens – Sera ve fidehanelerde yaygın zararlı
• Sciara hemerobioides – Ormanlık alanlarda yaygın türlerden biri

Doğal populasyonlar genellikle fark edilmez; ancak sera koşullarında sayıları hızla artabilir.

Halkın Merak Edebileceği İlginç Bilgiler

• Sciaridae larvaları camsı ve şeffaf vücutludur; kök çevresinde şerit gibi uzayıp kümeler halinde hareket edebilirler.
• Özellikle çiçek seralarında fidelere ciddi zarar verebilirler; bu nedenle tarımsal üreticiler tarafından yoğun tuzaklarla izlenirler.
• Yetişkinler, çoğunlukla nemli yüzeylerde kısa uçuşlar yaparak yerleşir ve çok kısa ömürlüdür (1–2 gün).
• Işık çekimi yüksektir; bu yüzden lambalara ve pencere kenarlarına toplanırlar.
• Aşırı sulama, ev saksılarında bu sineklerin artmasına neden olabilir; toprak yüzeyinin kurutulması çoğu zaman yeterli kontrol sağlar.

Bilgi ve araştırma:

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Menzel, F., Smith, J.E., & Gittings, T. (2006). A key to the larvae of European Sciaridae (Diptera). Soil Biology & Biochemistry.
• Werner, D., & Pont, A.C. (2006). Diptera and their role in forensic entomology. Medical and Veterinary Entomology.
• Eckenrode, C.J. et al. (1975). Seedling root rots and fungus gnat infestations in greenhouses. Journal of Economic Entomology.