Platyceps ravergieri
Platyceps ravergieri (Ménétries, 1832)
Yaygın adlar: Ravergier’in Çizgili Yılanı, Orta Asya Çizgili Yılanı
Eski ad: Coluber ravergieri
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Squamata – Pullular
Alt takım: Serpentes – Yılanlar
Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar
Cins: Platyceps
Tür: Platyceps ravergieri (Ménétries, 1832)
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Boy: Genellikle 70–100 cm; nadiren 120 cm’ye ulaşır.
Vücut: İnce, silindirik ve çevik yapılı.
Renk: Açık gri veya kahverengi zemin üzerine belirgin koyu çizgiler ve benekler.
Karın: Sarımsı-beyaz veya gri beyaz, desensiz.
Baş: Uzun ve dar; gözler büyük, görüş yetisi iyidir.
Özel ayırt edici: Vücut boyunca devam eden sırt çizgileri ve belirgin gözler.
Yayılım ve Habitat
Habitat: Kuru bozkırlar, taşlık araziler, yarı çöl bölgeleri, nadiren tarım arazisi kenarları.
Rakım: 500–2000 m
Doğal Yayılım:
– Türkiye: Doğu ve Güneydoğu Anadolu (özellikle Iğdır, Van, Hakkâri, Şırnak)
– Ayrıca: Ermenistan, Azerbaycan, İran, Türkmenistan, Kazakistan, Pakistan, Afganistan
Davranış ve Ekoloji
Aktiflik: Gündüzcü (diurnal), güneşli saatlerde aktiftir.
Hız: Hızlı hareketlidir, özellikle kaçışta çeviktir.
Savunma: Genellikle kaçar, köşeye sıkıştığında s-bükülerek tıslayabilir.
Yüzme yeteneği: Zayıf; suya girmekten kaçınır.
Beslenme
Diyet: Küçük kertenkeleler, böcekler, küçük kemirgenler.
Avlanma: Zehirsizdir, avını doğrudan yakalayarak yutar.
Ekolojik rol: Küçük omurgalıları dengeleyerek böcek popülasyonlarının düzenlenmesinde rol alır.
Üreme Bilgisi
Çiftleşme: İlkbaharda (Nisan–Mayıs)
Yumurtlama: Haziran–Temmuz
Yumurta sayısı: 3–7 adet
Yavrular: Genellikle 10–15 cm uzunluğunda çıkar, desenleri erişkinden daha koyudur.
İnsana Zararlılık Durumu
Zehir: Taşımaz
Isırma: Savunma durumunda ısırabilir ama etkisizdir.
Tıbbi risk: Yoktur
Savunma davranışı: Tıslama, boyun kabartma, başını düzleştirme
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Isırık sonrası antiseptik uygulanmalıdır.
- Klinik müdahaleye gerek yoktur.
- Alerjik reaksiyon çok nadirdir.
- Panzehir gerekmez.
Koruma Durumu
IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)
Türkiye’de Durum: Doğu Anadolu’da sınırlı yayılışlı, yerel popülasyonlar az olabilir.
Tehditler:
– Yanlış tanı nedeniyle öldürülme
– Tarımsal habitat kaybı
– İklim değişikliği nedeniyle habitat daralması
Koruma önerisi: Türün tanıtımı artırılmalı; özellikle kırsal kesimde bilinçlendirme yapılmalı.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- “Bu yılanın gözleri çok açık, insanı büyüler” efsanesi
- Göz yapısı nedeniyle mistik özellik atfedilir.
- Gerçek: Gözleri gece değil, gündüz avlanmaya uyumludur; görsel yanılsamadır.
- “Bozkırda görülen her yılan engerektir” genellemesi
- Özellikle Doğu Anadolu’da sık rastlanır.
- Gerçek: Platyceps ravergieri engerek değildir; zehirsizdir.
- “Bu tür çok hızlıdır, insana saldırır” inancı
- Hızı saldırganlıkla karıştırılır.
- Gerçek: Bu tür korktuğunda hızla kaçar, saldırgan değildir.
- “Vücudundaki çizgiler zehir taşıdığının işareti” efsanesi
- Desenleri nedeniyle tehlikeli sanılır.
- Gerçek: Desenler kamuflaj içindir; bu tür tamamen zararsızdır.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic
Tok, C.V. ve Ark. (2009). Türkiye’nin Doğu Yılanları Üzerine Ekolojik Gözlemler
Reptile Database – www.reptile-database.org
IUCN Red List – www.iucnredlist.org
Fotoğraf: Münir Engür
