Pelobates syriacus

Pelobates syriacus – Suriye Kazıcı Kurbağası

(Pelobates = “çamur yürüyücüsü”, syriacus = Suriye kökenli → "Suriye'nin çamur kurbağası")

Toprağın kalbinde uyur, yıldırım sesiyle uyanır. Su geçici, dünya kuru olabilir ama onun gömülü sabrı hiç bitmez.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Amphibia
• Takım: Anura
• Familya: Pelobatidae
• Cins: Pelobates
• Tür: Pelobates syriacus (Boettger, 1889)

Tanımlayıcı Özellikler

• Orta-büyük boylu kurbağadır (♂ 5–8 cm, ♀ 7–10 cm).
• Vücut kısa ve tombul yapılıdır, baş geniştir.
• Gözler büyük ve dikey pupil taşır (Anura içinde ayırt edici).
• Deri yumuşak ve nemlidir; sırt gri, kahverengi ya da zeytin tonlarında, düzensiz koyu lekeli.
• Arka ayaklarda belirgin, siyah keratinleşmiş kazıma yapısı (metatarsal tüberkül) bulunur.
• Dişiler erkeklerden belirgin biçimde daha büyüktür.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Türkiye’de: Batı, Orta ve Güneydoğu Anadolu'da (Konya, Afyon, Şanlıurfa, Gaziantep, Adana) lokal popülasyonlar hâlinde bulunur.
• Dünya genelinde: Türkiye, Suriye, Lübnan, Irak, İran, Azerbaycan, Gürcistan.
• Habitat: Tarım alanları, mevsimlik su birikintileri, çayırlık alanlar, yarı kurak stepler, alüvyonlu topraklar.
• Gündüzleri yer altında saklanır; 1 metreye kadar derin kazı yapabilir.
• Yağmurla birlikte geceleri yüzeye çıkar.

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Gececi ve kazıcı yapıdadır.
• Avları: küçük böcekler, larvalar, solucanlar, sümüklüböcekler.
• Gözle değil, titreşimle av tespit eder.
• Larvalar sucul alg, mikroorganizma ve küçük omurgasızlarla beslenir.
• Özellikle kurak habitatlarda önemli böcek kontrol ajanıdır.

Üreme ve Gelişim

• Üreme dönemi: Mart–Mayıs (yağışa bağlı olarak değişir).
• Erkekler düşük frekanslı, yankılı ve uzak mesafeden duyulan ötüşlerle dişileri çağırır.
• Dişi 1000–3000 kadar yumurtayı iplik şeklinde bırakır.
• Yumurtadan çıkan larvalar hızlı gelişir; 3–6 hafta içinde metamorfoz gerçekleşebilir.
• Su kaynaklarının hızla kuruması nedeniyle hızlı gelişim stratejisine sahiptir.
• Erginlik yaşı: 2–3 yıl.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır.
• Derisinde tahriş edici toksin bulunmaz.
• Parotit bezleri yoktur.
• Derisi hassas ve geçirgendir; korunaksız elle dokunulmamalıdır.

İlk Yardım ve Tıbbi Bilgi

• Deri teması: Sabun ve su ile yıkama önerilir (canlıyı korumak için!).
• Göz/ağız teması durumunda özel toksik etki yoktur.
• Evcil hayvanlar için tehlike oluşturmaz.
• Temas sonrası sadece temel hijyen uygulanması yeterlidir.

Kültürel ve Evrimsel Notlar

• Pelobates cinsi, Anura evriminin erken dallarından biridir.
• Pelobates syriacus, Pelobatidae familyasının Türkiye’deki tek temsilcisidir.
• Halk arasında “toprak kurbağası”, “çörek kurbağası” olarak da anılır.
• Doğal tarım sistemlerinde ve geleneksel sulama alanlarında yaşar.
• Görülmesi çok nadirdir çünkü çoğunlukla yer altında yaşar ve sadece yağmurlu gecelerde ortaya çıkar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Gömülü kurbağa kuraklığı önler.
2. Gerçek: Bu bir tarımsal mit olup, onun yeraltı yaşantısından türetilmiştir.
3. Efsane: Bu kurbağanın gözleri hipnotiktir.
4. Gerçek: Dikey gözbebeği vardır, gece görüşe uyum sağlar.
5. Efsane: Elle tutulursa sesi kesilir.
6. Gerçek: Strese bağlı olarak ötüşü kesilebilir; ama bu biyolojik reflekstir.
7. Efsane: Yerin altından seslenir.
8. Gerçek: Üreme dönemi dışında yer altındadır; seslenme yalnızca yüzeye çıkınca gerçekleşir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Boettger, O. (1889). Beschreibung einer neuen Pelobates-Art aus Syrien
• IUCN Red List (2024)
• Türkiye Herpetofauna Atlası (2023)
• Sparreboom, M. (2014). Amphibians of Europe, North Africa and the Middle East
• Glandt, D. (2008). Biology and ecology of spadefoot toads (Pelobatidae)

Fotoğraf:Ulukan Ulukan