Amphibia

Amphibia – İkiyaşamlılar Sınıfı

(Amphi = iki, iki taraflı + bios = yaşam → “çift yaşamlılar”)

Yaşamın sudan karaya evrildiği kırılma noktasında, hem suda hem karada yaşayan tarihsel bir geçit sınıfı.

Amphibia sınıfı üç temel takıma ayrılır:

Anura – Kurbağalar ve kara kurbağaları (ör. Rana, Bufo)
Caudata / Urodela – Semenderler ve su semenderleri (ör. Salamandra, Triturus)
Gymnophiona / Apoda – Bacakları olmayan solucan benzeri formlar (ör. Ichthyophis)

İki yaşam evresi: Sucul larva (solungaçlı) + karasal erişkin (akciğerli/deriyle soluyan)
Cilt: İnce, nemli ve zehirli bezlerle donatılmış; su ve gaz alışverişine uygundur.
Soğukkanlı (ektotermik) canlılardır.
Yumurta zarları yoktur; doğrudan suya ya da nemli ortama bırakılır.
Metamorfoz geçirirler: Yumurta → larva → erişkin.
Kulak kapakları ve dış kulak yoktur; titreşimleri algılarlar.
Dilleri çoğunlukla av yakalamada kullanılır (özellikle Anura’da).

Genellikle ılıman ve tropikal bölgelerde, nemli ormanlarda, bataklıklarda, akarsu kenarlarında ve dağlık vadilerde yaşarlar.
Türkiye'de yaklaşık 30 civarında tür bulunur; çoğu Anura’dır (ör. Pelophylax, Bufotes)
Doğu Karadeniz, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu özellikle zengin bölgeleridir.

Dişiler genellikle suya yumurta bırakır.
Larvalar suda yaşar, solungaçla solur; yetişkinlikte akciğer/deriyle soluma gelişir.
Bazı türler (ör. Salamandra) larvaları doğurur (larvivivipari).
Üreme çoğu türde mevsimseldir (genellikle ilkbahar–yaz).
Erkekler sesle, dansla ya da görsel işaretlerle dişileri cezbeder.

Biyoindikatörlerdir: su kalitesinin göstergesi olarak kullanılırlar.
Böceklerle beslendikleri için tarımda biyolojik kontrol ajanı görevindedirler.
Ekosistemlerde hem avcı hem av olarak önemli yer tutarlar.
Ancak habitat kaybı, pestisitler, iklim değişikliği ve chytrid mantarı gibi patojenler nedeniyle küresel ölçekte hızla azalmaktadırlar.
IUCN verilerine göre amfibi türlerinin %40’ı tehdit altındadır.

Antik çağlardan bu yana kurbağalar, yeniden doğuş, bereket ve yağmurla ilişkilendirilmiştir.
Eski Mısır’da kurbağa tanrıça Heqet, yaşam ve doğurganlığın simgesiydi.
Avrupa halk inanışlarında semenderler ateşle ilişkilendirilmiş, “alevden doğan yaratık” olarak tasvir edilmiştir.

Efsane: Kurbağalar sadece bataklıklarda yaşar.
Gerçek: Kurbağalar orman içi kaynaklar, dağ göletleri ve yüksek rakımlı alanlarda da yaşar.
Efsane: Semenderler ateşe dayanıklıdır.
Gerçek: Derileri hassastır; bu efsane eski dönemlerdeki yanlış gözlemlere dayanır.
Efsane: Kurbağa derisine dokunmak siğil yapar.
Gerçek: Kurbağa derisindeki mukus siğile neden olmaz; HPV virüsü ile ilgilidir.
Efsane: Amfibiler balıklarla birlikte yaşar.
Gerçek: Larvaları balıklar tarafından avlandığı için birçok tür balıksız ortamlarda ürer.