Orthetrum cancellatum

(Linnaeus, 1758)

Latince Anlamı:

• Cins adı – Orthetrum: Grekçe orthos (doğru/dik) ve thētron (yer/koltuk) köklerinden gelir; dik duran ya da düzgün kanatlı anlamı taşır.
• Tür adı – cancellatum: Latince cancellatus, “ızgara gibi desenli” anlamındadır. Kanatlarının veya karın segmentlerinin desenine atıfta bulunur.
• Toplam anlam: “Izgaralı/damalı düzgün kanatlı yusufçuk”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Odonata
• Alt takım: Anisoptera (Yusufçuklar)
• Familya: Libellulidae (Yusufçukgiller)
• Cins: Orthetrum
• Tür: Orthetrum cancellatum

Morfolojik Tanım

• Boyut: 45–50 mm uzunluğunda; kanat açıklığı 70–85 mm.
• Renk:
• Erkek: Gövde grimsi mavi (mavi toz kaplı), abdomen ucu siyah.
• Dişi: Sarımsı kahverengi, karında siyah şerit desenleri.
• Kanatlar: Saydam, tabanında küçük kehribar renkli leke (pterostigma).
• Gözler: Büyük ve birleşiktir, başın çoğunu kaplar.

Yayılış ve Habitat

• Coğrafi Dağılım: Avrupa, Kuzey Afrika, Batı ve Orta Asya.
• Türkiye: Tüm bölgelerde gözlemlenebilir, özellikle sulak alanlarda yaygındır.
• Habitat Tercihi:
• Göller, barajlar, göletler, nehir kenarları.
• Yavaş akan veya durgun tatlı su habitatları.
• Açık, güneş alan kıyı bölgelerini tercih eder.

Ekolojik Özellikler ve Yaşam Döngüsü

• Beslenme:
• Hem larva hem de ergin bireyler yırtıcıdır.
• Sivrisinek, küçük böcek, sinek gibi türleri avlar.
• Yaşam döngüsü:
• Dişi yumurtalarını suya bırakır.
• Larvalar (naiad) suda gelişir ve 1–2 yıl sonra erginleşir.
• Uçuş dönemi: Nisan – Eylül, zirve Haziran–Temmuz.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır.
• Isırmaz, sokmaz, zehir taşımaz.
• Aksine, zararlı haşereleri avladığı için faydalıdır.
• İnsanla teması nadirdir; saldırgan davranış göstermez.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası etkiler:
• Deriyle temasta alerjik reaksiyon beklenmez.
• Elle yakalanırsa kendini kurtarmaya çalışabilir, ancak zararsızdır.
• İlk yardım:
• Gereksiz müdahaleye gerek yoktur.
• Alerjik hassasiyeti olanlarda hafif kaşıntı gelişirse suyla yıkama ve basit krem yeterlidir.
• Tıbbi müdahale: Gerekmez. Klinik önemi yoktur.

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Sivrisinek larvaları ve zararlı böceklerle beslenerek biyolojik kontrol ajanı görevi görür.
• Sucul habitatların sağlıklı olduğunu gösteren biyolojik indikatör tür olarak önemlidir.
• Larvaları su altı besin zincirinde önemli avcıdır; aynı zamanda su kuşları ve balıklar için besin oluşturur.

İlginç Bilgiler

• Yusufçuklar, havada sabit durabilen ve geriye uçabilen nadir böceklerdir.
• Gözleri yaklaşık 30.000 fasetli bileşik göz hücresinden oluşur.
• O. cancellatum, agresif davranışlar sergileyerek kendi bölgesini koruyan bir türdür.
• Dişiler yumurtalarını suya damla damla bırakırken erkek genellikle yakında uçarak gözlem yapar.

Kaynakça

• Askew, R. R. (2004). The Dragonflies of Europe. Harley Books.
• Dijkstra, K.-D. B. & Lewington, R. (2006). Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe.
• Kalkman, V. J. et al. (2008). Checklist of Turkish Odonata.
• Corbet, P. S. (1999). Dragonflies: Behavior and Ecology of Odonata. Cornell University Press.