Limacodidae

Takım: Lepidoptera

Üstfamilya: Zygaenoidea

Türkçe Adı: Sümüklüböcek güveleri, Yassı tırtıllar

Genel Tanım

Limacodidae familyası, dünya çapında yaklaşık 1.800–2.000 türü kapsayan, karakteristik olarak sümüklüböceğe benzeyen düz tırtıllarıyla tanınan bir güve grubudur. Tropikal ve subtropikal bölgelerde çeşitlilik açısından zengindir, ancak ılıman bölgelerde de temsilcileri vardır. Türkiye'de doğal olarak yayılım gösteren bazı türler bulunur.

Morfolojik Özellikler

Larva (tırtıl):

Gövde yassı, geniş ve sümüklüböcek benzeri.
Bacakları ya yoktur ya da küçülmüştür (lokomotor olmayan prolegler).
Yan ve sırt bölgelerinde çoğu türde urtikating (batıcı/toksik) tüyler bulunur.
Bazı türlerde tüyler gözle fark edilmeyecek kadar ince olup, temasla tahrişe yol açabilir.

Ergin:

Kanatlar geniş ve kısa, genellikle tüylüdür.
Renkler çoğunlukla yeşil, kahverengi, sarımsı ve pas tonlarında.
Antenler: Erkeklerde sıklıkla taraklı, dişilerde ipliksi.
Beslenme yapısı rudimenter ya da yoktur → çoğu ergin beslenmez.

Yayılış ve Habitat

Ana dağılım: Güneydoğu Asya, Orta Afrika, Amazon havzası.
En fazla tür çeşitliliği: Hindistan, Endonezya, Malezya, Afrika tropikleri.
Türkiye'de sınırlı temsil; Akdeniz ve Ege kıyılarında birkaç tür rapor edilmiştir.

Biyoloji ve Ekoloji

Tam başkalaşım (holometabol) geçirirler: yumurta → larva → pupa → ergin.
Larvalar yaprak yiyicidir (fitofag); çoğu zaman yaprak yüzeyinde iz bırakan türlerdir.
Bazı türler koza içine salgı bırakır, sertleşmiş kokon üretirler.
Pupa evresi toprakta, yapraklar arasında ya da ağaç kabuklarının altında gerçekleşebilir.

İnsana Zararlılık

Limacodidae familyasındaki bazı türlerin larvaları toksiktir.
Deriyle temasta:
Yanma, kaşıntı, şişlik
Nadir olarak sistemik alerjik reaksiyon
Özellikle Parasa, Setora, Darna gibi cinslerde bu etkiler yaygındır.

Taksonomik Örnek Cinsler ve Türler

CinsBilinen Türler Notlar ParasaParasa lepida Güçlü toksik larvalarSetoraSetora nitensYassı, dikenli larva yapısıDarnaDarna pallivittaYaygın Asya zararlısıThoseaThosea sinensis, T. aperiensÇin, Tayvan orijinliMonemaMonema flavescensRenkli dikenli tırtıl

Ayırt Edici Özellikler

Larvalarının yassı gövdesi, gerçek bacaklarının olmaması ve urtikaria etkisi bu familyayı ayırt edici kılar.
Erginlerin çoğu beslenmediği için kısa ömürlüdür ve genellikle gece aktiftir.
Klasik Lepidoptera larvalarından farklı olarak, tırmanma kabiliyeti düşüktür.

Araştırma ve Önemi

Tıbbi önem: Bazı türler “tırtıl dermatiti”ne sebep olur.
Tarımsal zarar: Mango, kaysı, çay, narenciye gibi ürünlerde defolaj oluşturabilir.
Ekolojik rol: Yaprak yiyici fitofaglar olarak bitki populasyonlarını kontrol altında tutabilirler.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Epstein, M.E. (1996). Revision and phylogeny of Limacodidae of the world.
Holloway, J.D. (1986). The Moths of Borneo Vol. 1: Limacodidae.
Kalaisekar, A. (2016). Insect pests of millets: systematics, bionomics and management.
WHO (2012). Stinging caterpillars and human health.
GBIF & iNaturalist veritabanları.
Ben Sale from UK - [0173] The Festoon (Apoda limacodes)