Leiodidae

Leiodidae – Yuvarlak Mantarböcekleri

(Çürüyen mantarlarla ve organik materyallerle beslenen, bazı türleri leş ya da mağara ortamlarına özgü, küçük boyutlu ve parlak görünümlü kınkanatlılar.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Coleoptera – Kınkanatlılar
• Alt Takım: Polyphaga
• Üst Familya: Staphylinoidea
• Familya: Leiodidae Fleming, 1821

Morfolojik Özellikler

• Boyut: 1.5–7 mm aralığında değişir.
• Vücut: Oval ya da neredeyse küresel; parlak, pürüzsüz veya hafif kabartılı yüzeyli.
• Renk: Çoğunlukla siyah, kahverengi veya koyu kırmızımsı.
• Anten: 11 segmentlidir ve son üç segmenti belirgin topuz oluşturur.
• Kanatlar: Elytra genellikle pürüzsüz ve vücudu tamamen örter.
• Larva: İnce yapılı, silindirik ve açık renkli; toprak ya da mantar yüzeyinde yaşar.

Ekoloji ve Yaşam Alanı

• Habitat: Nemli orman tabanı, çürüyen mantarlar, leş kalıntıları, yarasa guanosu bulunan mağaralar.
• Beslenme: Çoğu tür mikofajdır (mantarla beslenir), bazıları nekrofajdır (leş kalıntılarıyla beslenir).
• Davranış: Çoğunlukla toprak yüzeyinde veya çürüyen mantar dokusu içinde yaşarlar. Troglobit türler mağaralarda yaşar ve körleşmiştir.

Bilimsel ve Ekolojik Rol

• Ayrıştırıcı rol: Organik çürümenin son evrelerinde mantar tüketimiyle ayrışma sürecini hızlandırırlar.
• Endemizm: Özellikle mağara sistemlerinde sınırlı yayılış gösteren mikro endemik türler içerir.
• Biyoindikatör: Doğal ve kesintisiz orman örtüsünün göstergesi olarak kabul edilir.

İnsana Zararlılık Durumu

• Tamamen zararsızdır.
• Ne larvaları ne de erginleri ısırır, sokar ya da toksik etki gösterir.
• Tarımsal zarara neden olmaz.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası tıbbi müdahale gerekmez.
• Ciltte tahriş ya da alerji riski yoktur.
• Bireyler yalnızca gözlem amaçlı toplanmalı; doğaya bırakılmalıdır.

İlginç Bilgiler

• Mağara türleri arasında gözleri körelmiş, pigmentasyonu azalmış ve yalnızca guano ile beslenen türler vardır.
• Leş üzerinde yaşayan bazı türler, adli entomolojide ceset ayrışma süreçlerini anlamada kullanılır.
• Catops cinsi, Türkiye ve Avrupa’da çürümekte olan organik materyallerde yaygın şekilde bulunur.

Latince Adın Anlamı

• Leiodidae, tip cins Leiodes’ten türetilmiştir. Yunanca leios (düzgün, kaygan) ve -odes (benzer) eklerinden oluşur. “Parlak ve düzgün yüzeyli” anlamını taşır, familya üyelerinin vücut yapısına gönderme yapar.

Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı

• Mağara biyolojisi: Troglobit türlerin evrimsel adaptasyonları incelenir.
• Adli entomoloji: Leş kolonizasyonu sırasında son evrede ortaya çıkan türlerle ölüm zamanı tahmini yapılır.
• Orman ekolojisi: Mikofaj türler üzerinden mantar türlerinin yayılımı ve ayrışma süreçleri araştırılır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı

Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Newton, A. F. (1998). Phylogenetic analysis and review of Leiodidae subfamilies.
• Peck, S. B. (2001). Leiodidae of North America: Biology, taxonomy, and distribution.
• Leschen, R. A. B. (2005). Systematics of Leiodidae associated with fungal hosts.