Hemorrhois nummifer

Hemorrhois nummifer (Reuss, 1834)

Eski ad: Coluber nummifer

Yaygın adlar: Bozuk Para Yılanı, Para Yılanı

Yerel adlar: “Noktalı kara yılan”, “Para sırtlı” (hatalı)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar

Cins: Hemorrhois

Tür: Hemorrhois nummifer (Reuss, 1834)

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Genellikle 70–100 cm; nadiren 130 cm’ye ulaşabilir

Vücut: Orta kalınlıkta, silindirik yapı

Renk: Gri ya da açık kahverengi zemin üzerinde bozuk paraya benzeyen büyük koyu benekler

Karın: Soluk beyaz–gri, desensiz

Baş: Geniş, göz arkasından boyuna doğru uzanan koyu bant belirgin

Ayırt edici özellik: Sırtındaki koyu, yuvarlak şekilli benek dizisi (para benzeri)

Yayılım ve Habitat

Habitat: Taşlık yamaçlar, çalılıklar, tarihi yapılar, köy çevreleri

Rakım: 0–1800 m

Doğal Yayılım:

– Türkiye: Güneydoğu, Doğu Akdeniz, Orta Anadolu’nun güneyi, Doğu Anadolu’nun batısı

– Ayrıca: İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün, Irak, İran, Kafkasya, Batı Asya ülkeleri

Davranış ve Ekoloji

Aktiflik: Gündüzcü (diurnal), serin havalarda da aktiftir

Hareket: Orta hızda, çevik

Savunma: Başını düzleştirerek tehdit taklidi yapabilir, tıslayabilir

Tırmanma yeteneği: İyidir; duvarlara ve ağaçlara çıkabilir

Yüzme: Gözlenmiştir ama sık değildir

Beslenme

Diyet: Küçük kemirgenler, kuş yavruları, kuş yumurtaları, kertenkeleler

Avlanma: Zehirsizdir; avını hızla yakalayıp yutar

Ekolojik rol: Tarımsal haşere kontrolünde önemli rol oynar

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Nisan–Mayıs

Yumurtlama: Haziran–Temmuz

Yumurta sayısı: 5–12 yumurta

Yavrular: 12–15 cm uzunlukta doğar, desenleri net

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Taşımaz

Isırma: Savunma amaçlı ısırabilir ama etkisizdir

Tıbbi risk: Yoktur

Savunma davranışı: Baş kabartma, tıslama, yandan kaçış

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Isırık görülürse sabunlu suyla yıkama yeterlidir
• Antiseptik krem önerilir
• Panzehir gerekmez
• Klinik izleme gerekmez

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)

Türkiye’de Durum: Yerel olarak yaygın ancak tanınmaması nedeniyle öldürülme oranı yüksek

Tehditler:

– Engerek sanılarak öldürülmesi

– Tarımsal ilaçlamanın etkisi

– Habitat kaybı

Koruma önerisi: Tür tanıtım afişleri, kırsal eğitici çalışmalar

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Sırtında para deseni varsa kesin zehirlidir” efsanesi
2. Gerçek: Hemorrhois nummifer zehirsiz ve insan için tamamen zararsızdır.
3. “Bu yılan evin önünde görülürse para gelir” efsanesi
4. Gerçek: Görünümünden dolayı “uğur getiren yılan” olarak da anlatılagelmiştir. Bilimsel karşılığı yoktur.
5. “Koyu desenli yılanlar lanetlidir” inancı
6. Gerçek: Renk desenleri sadece tür tanıma ve kamuflaj özelliğidir.
7. “Duvara tırmanan yılanlar evde kalmazsa felaket getirir”
8. Gerçek: Tırmanış, yırtıcıdan kaçma veya sıcaklık arama davranışıdır.
9. “Bozuk para yılanı, akşam üstü ısırırsa zehirleniriz” efsanesi
10. Gerçek: Ne saati, ne davranışı insan için zehirli değildir. Isırsa bile sadece çizik oluşur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası

Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Tok, C.V. ve Ark. (2009). Türkiye’nin Güneydoğu Yılanları Üzerine

Reptile Database – www.reptile-database.org

IUCN Red List – www.iucnredlist.org

Fotoğraf: Yusuf Baştürk