Elateridae

Elateridae – Çıt Çıt Böcekleri (Tık Böcekleri)

Gövdesinin altındaki özel bir mekanizma sayesinde kendini sıçratarak ters dönmüş konumdan kurtulabilen, yaygın ve kolay tanınan bir Coleoptera familyasıdır. “Çıt çıt sesi” ya da zıplama hareketiyle tanınırlar.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Coleoptera – Sert kanatlılar
• Alt takım: Polyphaga
• Üst familya: Elateroidea
• Familya: Elateridae

Morfolojik Özellikler

• Boyutları 3–40 mm arasında değişebilir.
• Vücutları uzun ve silindirik ya da hafif yassıdır.
• Pronotumun (ön sırt plakası) alt yüzeyinde, göğüsle karın arasına “kilitlenip bırakılabilen” özel bir zıplama mekanizması bulunur.
• Elytra sert, paralel kenarlı ve genellikle olukludur.
• Antenleri ipliksi ya da testere dişli olabilir.
• Renkleri kahverengi, siyah, gri tonlarında veya metalik yeşil-kırmızı olabilir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Tarlalar, orman altı örtüsü, nemli çayırlık alanlar, taş altları ve yaprak döküntülerinde yaygındırlar.
• Larvalar (dril veya tel kurdu) toprakta yaşar ve köklerle, toprak içindeki organik materyalle ya da böcek larvalarıyla beslenir.
• Bazı türler zararlıdır; özellikle patates, mısır, buğday gibi tarım ürünlerinin köklerini kemirirler.
• Yetişkinler çiçekli bitkilerde nektar emer ya da pasif yaşarlar.

Türkiye’deki Varlığı

• Türkiye’de 200’den fazla Elateridae türü kayıtlıdır.
• Athous, Agriotes, Ampedus, Lacon, Cardiophorus, Melanotus gibi cinsler yaygındır.
• Karadeniz, Trakya, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde çeşitlilik yüksektir.
• Tarım alanlarındaki türler zarar oluşturabilirken, orman habitatındakiler ekolojik olarak faydalıdır.

İnsana Zararlılık Durumu

• Erginleri insana zarar vermez.
• Ancak larvaları tarım ürünlerine zarar verebilir.
• Isırmazlar, sokmazlar; yalnızca sıçrama hareketiyle ürkütebilirler.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas zararsızdır.
• Tıbbi müdahale gerekmez.
• El ile tutulduğunda zıplamalarıyla savunma sağlarlar, alerjik bir etkileri yoktur.

Halkın Merak Edebileceği Bilgiler

• “Çıt çıt böceği” adı, sıçrama esnasında çıkardıkları sesten gelir.
• Sırt üstü kaldıklarında vücutlarını gererek kilit mekanizmasını bırakır ve yukarı sıçrarlar.
• Bahar aylarında taş altları ve nemli alanlarda kolayca bulunabilirler.
• Tarla bitkilerinde larvalarına karşı tuzak kurarak kontrol sağlanabilir.
• Bazı türler gece ışığına gelir; karanlıkta metalik renkte parlarlar.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Johnson, P.J. (2002). Family Elateridae – Click Beetles
• GBIF – Global Biodiversity Information Facility
• Fauna Europaea
• Türkiye Tarla Zararlıları Raporları (Zirai Mücadele Dergisi)