Eirenis rothi
Eirenis rothi (J. Müller, 1878)
Yaygın adlar: Roth’un Cüce Yılanı, Taş Altı Yılanı
Bilinen eski adları: Yok
Yerel adlar: “Toprak yılanı”, “Küçük kör yılan” (hatalı)
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Squamata – Pullular
Alt takım: Serpentes – Yılanlar
Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar
Cins: Eirenis
Tür: Eirenis rothi (J. Müller, 1878)
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Boy: Genellikle 20–35 cm; nadiren 40 cm’ye ulaşır.
Vücut: İnce, silindirik, kısa boylu.
Renk: Sırt kısmı kahverengi ya da gri tonlarda; bazen sırt çizgisi ya da beneklenme görülür.
Karın: Soluk sarı-beyaz.
Baş: Küçük ve vücutla bütünleşik görünümde.
Ayırt edici özellik: Boyutuna göre çok küçük oluşu ve taş altlarında yaygın bulunması.
Yayılım ve Habitat
Habitat: Taş altları, kuru çalılıklar, bozkır kenarları, yıkık yapılar, yumuşak topraklı alanlar
Rakım: 200–1600 m
Doğal Yayılım:
– Türkiye: Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak)
– Ayrıca: Kuzey Suriye, Kuzey Irak, İran’ın batısı
Davranış ve Ekoloji
Aktiflik: Gündüzcü, taş altı yaşamına uyumlu
Savunma: Korktuğunda kendini top gibi sarar veya hareketsiz kalır
Hareket: Yavaş ve sarsak; açık alana nadiren çıkar
Yüzme yeteneği: Yok denecek kadar az
Kış uykusu: Kış aylarında hareketsiz kalır; yaz sonu ve ilkbahar aktifliği yüksektir
Beslenme
Diyet: Küçük omurgasızlar (örümcekler, küçük böcek larvaları, termitler)
Avlanma: Zehirsizdir; avlarını doğrudan yutar
Ekolojik rol: Taş altı omurgasızlarının doğal yırtıcısıdır
Üreme Bilgisi
Çiftleşme: Nisan – Mayıs
Yumurtlama: Haziran ortası
Yumurta sayısı: 2–5 yumurta
Yavrular: 8–10 cm uzunluğunda; desenleri daha koyudur
İnsana Zararlılık Durumu
Zehir: Taşımaz
Isırma: Nadiren ısırma davranışı gösterir
Tıbbi risk: Yoktur
Savunma davranışı: Kendini top gibi sarma, kaçış, hareketsiz kalma
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Isırık neredeyse gözlenmez
- Temizlik dışında tıbbi müdahale gerekmez
- Panzehir ya da ilaç gerekmez
- Psikolojik korkuya bağlı tepkiler dışında risk oluşturmaz
Koruma Durumu
IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)
Türkiye’de Durum: Yerel olarak yaygın, ancak gözlemlenmesi zor bir tür
Tehditler:
– Tarım faaliyetleri
– Yanlış tanımla öldürülme
– Habitat yıkımı (inşaat, taş çıkarma)
Koruma önerisi: Bilgilendirme ve habitatın korunması
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- “Bu kadar küçükse mutlaka yavru engerektir” efsanesi
- Gerçek: Eirenis rothi erişkin halde de küçüktür, engerekle ilgisi yoktur.
- “Taş altından çıkan yılan uğursuzluk getirir” söylencesi
- Gerçek: Taş altı yaşamı tamamen ekolojik adaptasyondur; batıl inançtır.
- “Zehirli olmasa bile uğursuzdur, öldürülmeli” inancı
- Gerçek: Zehirsizdir ve insanlara hiçbir tehdit oluşturmaz.
- “Kırda her görülen yılan öldürülmeli” genellemesi
- Gerçek: Türkiye’deki yılanların çoğu zehirsizdir, ekolojik olarak faydalıdır.
- “Küçük yılanlar daha tehlikelidir çünkü zehirleri daha güçlüdür” efsanesi
- Gerçek: Bu türde zehir bulunmaz. Küçüklüğü, türün yapısal özelliğidir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic
Tok, C.V. ve Ark. (2012). Güneydoğu Anadolu Yılanları Üzerine Gözlemler
Reptile Database – www.reptile-database.org
IUCN Red List – www.iucnredlist.org
Fotoğraf:Fırat Avcı
