Cyperus fuscus

Cyperus fuscus

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Plantae
• Bölüm: Tracheophyta (Damar bitkileri)
• Sınıf: Liliopsida (Tek çenekliler)
• Takım: Poales
• Familya: Cyperaceae (Hasırotugiller / Sazgiller)
• Cins: Cyperus
• Tür: Cyperus fuscus

Latince Adın Anlamı

• Cyperus: Eski Yunanca kypeiros (saz, su kenarı bitkisi) kökenlidir
• fuscus: Latince “kahverengi, koyu renkli” anlamına gelir → özellikle çiçek başaklarının renginden dolayı verilmiştir

Tanım ve Morfoloji

• Boy: 5–30 cm
• Yaşam döngüsü: Tek yıllık (annual)
• Gövde:
• Düz, üç köşeli, içi dolu
• İnce ama dik duruşludur
• Yapraklar:
• Şerit şeklinde
• Gövdeden daha kısa, dar ve parlak yeşil
• Çiçek durumu (başakçık):
• Genellikle kahverengimsi-sarı
• Şemsiye şeklinde dağılır
• Her başakçıkta çok sayıda çiçek içerir
• Çiçeklenme zamanı:
• Haziran – Eylül
• Su seviyesi düşük geçici bataklıklarda çiçeklenir
• Meyve:
• Küçük, 1 mm boyunda, kahverengi fındıksı tohum (nutlet)

Habitat ve Yayılım

• Yayılım alanı: Avrupa, Kuzey Afrika, Batı Asya ve Orta Asya boyunca
• Türkiye’de:
• Sulak alanlar, geçici bataklıklar, kuruyan gölet tabanları
• En yaygın olarak Marmara, İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da belgelenmiştir
• Ekstrem habitatlara toleranslıdır:
• Yılın belirli döneminde kuruyan çamurlu alanlara adapte olmuştur
• Böylece geçici habitat türü olarak sınıflandırılır

Ekolojik Rolü

• Geçici sulak alanların öncü bitkilerindendir
• Kuruyan göl tabanlarında ilk çıkan türlerden biridir
• Küçük su kuşları ve böcekler için barınak sağlar
• Kökleri ile çamur stabilizasyonu yapar
• Bazı Lepidoptera (kelebek) ve Diptera (sinek) larvaları bu tür üzerinde gelişim gösterir

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir, insana zararsızdır
• Ancak tarım alanlarındaki drenaj kanallarında yoğunlaştığında yabancı ot sayılabilir
• Kontrollü alanlarda habitat koruma değeri taşıdığı için asla toplu şekilde yok edilmemelidir

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Bitkiyle temas herhangi bir alerji veya toksik etki yaratmaz
• Yan etkisi yoktur – ilaç veya tedavi gerektiren bir durum yaratmaz
• Sadece sulak alan restorasyonları yapılırken doğru tanımlanmalıdır (sıkça karıştırılır)

Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım

• Doğrudan tıbbi kullanımı yoktur
• Ancak Cyperus cinsinin bazı akrabaları (örneğin C. rotundus) geleneksel tıpta kullanılır
• Ekolojik restorasyon projelerinde:
• Geçici sulak alanların doğallığını yeniden kazandırmak amacıyla kullanılan türlerden biridir
• Habitat izleme ve biyoçeşitlilik değerlendirmesi gibi çalışmalarda göstergedir
• Nadir bitki türleriyle birlikte bulunduğu için koruma değeri taşır

İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar

• “Bataklık gelip geçicidir ama Cyperus fuscus kalıcı iz bırakır” sözü, botanik gözlemciler arasında şaka yollu kullanılır
• Kışın kuruyup görünmez hâle geldiği için yöre halkı tarafından genellikle fark edilmez
• Almanya ve Avusturya’da nadirleşmiş sulak alan türü olarak “Kırmızı Liste”ye alınmıştır
• Türkiye’de Doğa Derneği ve bazı botanikçiler tarafından geçici habitat göstergesi olarak raporlanmaktadır

Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar

• Egorova, T.V. (1999). The Sedges (Carex L.) of Russia and Adjacent States
• Kew Science – Plants of the World Online
• Fischer, M.A., Oswald, K., & Adler, W. (2008). Exkursionsflora für Österreich
• Ekim, T. et al. (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı
• IUCN Avrupa Bitki İzleme Raporları