Cataleptoneta aesculapii

Türkçe Adlandırma: Cataleptoneta aesculapii için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına ve yaşam alanına atıfta bulunarak "Mağara Cüce Örümceği" veya "Damlataş Mağara Örümceği" gibi bir adlandırma kullanılabilir, zira Latince'deki "nana" (cüce) kelimesine benzer şekilde küçük boyutuna işaret eder ve tip lokalitesi Damlataş Mağarası'dır.

Cataleptoneta aesculapii, Leptonetidae familyasına ait, Türkiye'ye özgü (endemik) bir mağara örümceği türüdür. İlk kez 1968 yılında P. M. Brignoli tarafından Antalya'daki Damlataş Mağarası'ndan tanımlanmıştır. Bu tür, genellikle mağaralar gibi nemli, sabit sıcaklıklı ve karanlık yeraltı habitatlarında yaşar.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Cataleptoneta aesculapii'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Leptonetidae
• Açıklama: Bu familya, genellikle küçük boyutlu, uzun bacaklı ve çoğu zaman mağaralarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): Cataleptoneta
• Tür (Species): Cataleptoneta aesculapii (Brignoli, 1968)
• Açıklama: Tür, 1968 yılında İtalyan araknolog Paolo Marcello Brignoli tarafından tanımlanmıştır. Orijinal olarak Paraleptoneta cinsine dahil edilmiş, ancak daha sonra 1978'de Kratochvíl tarafından Cataleptoneta cinsine aktarılmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Leptonetidae
• Tip: Mağara örümceği (troglobite). Tamamen mağara yaşamına uyum sağlamış türlerdendir.
• Coğrafi Dağılım: Türkiye'ye endemiktir. Özellikle Antalya'daki Damlataş Mağarası gibi yer altı ortamlarında bulunmuştur. Başka mağaralarda da olası dağılımları üzerine araştırmalar devam etmektedir. Ürdün ve İsrail'de de Cataleptoneta türleri bulunsa da, C. aesculapii Türkiye endemiğidir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Çok küçük boyutlu bir örümcek türüdür. Vücut uzunlukları genellikle 1 ila 3 mm arasında değişir.
• Renk: Genellikle soluk sarımsı, açık kahverengi veya beyazımsı renktedir. Mağara yaşamına adapte olmuş türlerin çoğu gibi pigmentasyonları düşüktür.
• Gözler: Bu familyadaki türlerde göz sayısı değişkenlik gösterir; bazı türlerde 6 veya daha az göz bulunurken, bazıları tamamen gözsüzdür (anophthalmic). C. aesculapii türünün göz durumu için spesifik bilgi kısıtlıdır, ancak Leptonetidae familyasının birçok mağara türü göz indirgenmesi veya gözsüzlük gösterir.
• Morfoloji: İnce, uzun ve segmentli bacaklara sahiptir. Bu uzun bacaklar, karanlık ortamda çevreyi algılama ve avlanmada yardımcı olur. Karın (abdomen) genellikle pürüzsüz ve tek renklidir. Erkek bireylerin pedipalp organlarının ve dişi bireylerin epigynlerinin (üreme organları) morfolojisi, tür teşhisinde kritik öneme sahiptir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Cataleptoneta aesculapii tipik olarak ağ kurarak avlanan bir örümcek değildir. Bunun yerine, küçük, düzensiz ipek ağlar veya ipek astarlı yuvalar yapabilirler, ancak bu ağlar genellikle av yakalamaktan çok barınma amaçlıdır.
• Habitat Tercihi: Yeraltı habitatlarına, özellikle mağaralara ve derin kaya çatlaklarına özgüdür. Nemli ortamları, sabit sıcaklık ve karanlık koşulları tercih ederler. Mağaraların içindeki yıkıntı kalıntıları ve tabakalı kaya yığınları ideal yaşam alanlarını oluşturur.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde troglobite (mağara yaşamına adapte olmuş) bir yaşam tarzına sahiptirler. Aktif olarak av peşinde koşabilir veya pusuya yatabilirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Başlıca besinlerini küçük omurgasızlar, özellikle sivrisinek larvaları, akarlar, küçük böcekler ve böcek larvaları gibi mikroskobik veya çok küçük avlar oluşturur.
• Avlanma Tekniği: Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, pusuya yatarak veya doğrudan avlarının üzerine atılarak onları yakalarlar.
• Üreme: Dişiler yumurtalarını üzerlerinde taşımazlar. Bunun yerine, yumurtalarını taş yüzeylere tutturur veya mağara çatlaklarına ince bir iplik ağı içinde bırakırlar. Üreme biyolojilerinin çoğu yönü henüz tam olarak bilinmemektedir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Cataleptoneta aesculapii de zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır. Ancak, bu türün insanlar için zehirli olmadığı kabul edilir.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Leptonetidae familyasının zehirleri genellikle protein bazlı hafif sindirici enzimler içerir. Bu zehir, yalnızca mikroskobik veya çok küçük avları felç etmeye ve sindirmeye yeterlidir.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Cataleptoneta aesculapii insanlara karşı tamamen zararsızdır.
• Boyutları: Çok küçük olmaları (1-3 mm) nedeniyle insan cildine nüfuz etmeleri mümkün değildir. Zehir dişleri mikroskobiktir.
• Davranış: Agresif değillerdir ve insanlarla etkileşime girmezler. Mağara derinliklerinde yaşarlar ve dış dünyayla temasları nadirdir.
• Isırık Vakası: Bilinen hiçbir ısırık vakası bildirilmemiştir.
• Alerjen Potansiyeli: İnsan üzerinde hiçbir fizyolojik etkisi bulunmamakta ve alerjen üretme potansiyelleri son derece düşüktür.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Herhangi bir ısırık vakası bildirilmemiştir ve tıbbi müdahaleye gerek yoktur.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. Türkiye Yaban Hayatı (Leptonetidae Sayfası): Cataleptoneta aesculapii'nin dahil olduğu Leptonetidae familyasının genel özellikleri, morfolojisi, beslenme ve insan için zararlılık durumu hakkında bilgi verir.
2. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Leptonetidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/leptonetidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
4. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. Dergipark - Diversity and Conservation of Endemic Spiders (Arachnida: Araneae) in Turkey: Türkiye'deki endemik örümcek türleri ve Cataleptoneta aesculapii'nin Damlataş Mağarası'ndan tanımlanması hakkında bilgi verir.
6. Kaynağa Erişim: DergiPark. Diversity and Conservation of Endemic Spiders (Arachnida: Araneae) in Turkey. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/428586 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. ResearchGate - The Cave Dwelling Arthropods of Dim Cave (Turkey: Antalya: Alanya): Mağara ekosistemleri ve Cataleptoneta aesculapii'nin Antalya, Damlataş Mağarası'ndaki varlığı hakkında bilgiler.
8. Kaynağa Erişim: ResearchGate. The Cave Dwelling Arthropods of Dim Cave (Turkey: Antalya: Alanya). https://www.researchgate.net/publication/267848393_THE_CAVE_DWELLING_ARTHROPODS_OF_DIM_CAVE_TURKEY_ANTALYA_ALANYA (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. Uludağ Üniversitesi - BURSA İLİ KARACABEY ve MUSTAFAKEMALPAŞA İLÇELERİ ÖRÜMCEK (ARACHNIDA, ARANEAE) FAUNASININ BELİRLENMESİ: Türkiye'deki Cataleptoneta türlerinin dağılımı ve taksonomisi hakkında ek bilgiler.
10. Kaynağa Erişim: Uludağ Üniversitesi Açık Erişim. BURSA İLİ KARACABEY ve MUSTAFAKEMALPAŞA İLÇELERİ ÖRÜMCEK (ARACHNIDA, ARANEAE) FAUNASININ BELİRLENMESİ. https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstreams/2761ba25-28f0-4d97-8ee2-418b92ef2ea9/download (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).