Carpathonesticus borutzkyi

Türkçe Adlandırma: Carpathonesticus borutzkyi için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Familyasının genel adı olan "Mağara Örümceği" veya "Kiler Örümceği" kullanılabilir. Tür adı "borutzkyi" ise, bu türü ilk tanımlayanlardan biri olan bilim insanı A. Borutzky'ye atfen verilmiştir.

Carpathonesticus borutzkyi, Nesticidae familyasına ait küçük ila orta büyüklükte, zehirli bir örümcek türüdür. Bu cins üyeleri, özellikle Karpatlar bölgesinde ve çevresinde yayılış gösterirler. Genellikle kapalı, nemli ve karanlık habitatlarda, özellikle mağaralarda bulunurlar. İlk kez 1930 yılında Reimoser tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konum

Taksonomik Sınıflandırma

Carpathonesticus borutzkyi'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Üst Familya (Superfamily): Araneoidea
• Familya (Family): Nesticidae Simon, 1894 (Mağara Örümcekleri)
• Cins (Genus): Carpathonesticus Lehtinen & Saaristo, 1980
• Açıklama: Bu cins, genellikle Doğu ve Güneydoğu Avrupa'daki mağara ortamlarına özgü türleri içerir. Ancak bazı türleri toprak altı veya insan yapımı yapılar gibi diğer karanlık ve nemli habitatlarda da bulunabilir.
• Tür (Species):: Carpathonesticus borutzkyi (Reimoser, 1930)

Genel Bilgiler

• Familya: Nesticidae
• Tip: Küçük ila orta büyüklükte, zehirli bir mağara örümceği türüdür.
• Coğrafi Dağılım: Esas olarak Karpatlar bölgesi, Ukrayna (özellikle Odessa katakompları), Kırım, Gürcistan, Rusya (Kafkaslar) ve Türkiye'de yayılış gösterir. Türkiye'de de mağara faunası çalışmalarıyla kayıtları mevcuttur (örneğin Zonguldak Ereğli). Bazı kaynaklar bu türün Aituaria cinsine aktarıldığını da belirtmektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte örümceklerdir.
• Erkek: Vücut uzunluğu yaklaşık 15.6-22.0 mm, genişlik 4.8-6.9 mm.
• Dişi: Vücut uzunluğu yaklaşık 17.0-23.5 mm, genişlik 5.5-7.8 mm. (Bu boyutlar bazı kaynaklarda genel referans olarak verilse de, örümceğin abdomen genişliği ve bacak açıklığı ile birlikte değerlendirilmelidir. Bazı diğer Nesticidae türleri daha küçük olabilir.)
• Renk: Genellikle soluk kahverengiden grimsi renklere kadar değişebilir. Vücutlarında genellikle belirgin desenler veya işaretler bulunmayabilir veya çok silik olabilir.
• Gözler: Mağara yaşamına adaptasyon gösteren türlerde gözlerde körelme veya tamamen gözsüzlük görülebilir. Ancak Carpathonesticus borutzkyi gibi bazı türlerin gözleri indirgenmemiş ve vücut pigmentasyonu iyi gelişmiştir, bu da onların sadece mağaralarda değil, yeraltı dışı habitatlarda da bulunabileceğini gösterir.
• Ayırt Edici Özellikler: Genellikle açık renkli vücutları, uzun ve ince bacakları, ağ yapıları ve cinsel organ morfolojileriyle diğer türlerden ayrılırlar. Özellikle pedipalp ve epigyne yapıları tür teşhisi için kritiktir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Düzensiz, dağınık (uzay ağı) ağlar kurarlar. Bu ağlar genellikle nemli ve karanlık, korunaklı alanlarda, kaya çatlaklarında veya diğer doğal/yapay boşluklarda inşa edilir. Ağın merkezinde genellikle örümceğin saklandığı bir tüp veya sığınak bulunur.
• Habitat Tercihi: Ana habitatları mağaralar, katakomplar, mahzenler, terk edilmiş madenler ve diğer yeraltı biyotoplarıdır. Ancak bazı bölgelerde, örneğin Kırım'da, Simferopol ve Fersmanovo gibi insan yapımı biyotoplarda da bulunmuşlardır. Genel olarak "subtroglofil" olarak sınıflandırılırlar, yani mağara koşullarına kısmen adapte olmuş, ancak mağara dışında da yaşayabilen türlerdir.
• Yaşam Tarzı: Pusu kurarak avlanan örümceklerdir. Ağları, avların yakalanması için stratejik olarak yerleştirilir.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Ağlarına takılan küçük böcekler ve diğer eklembacaklılarla beslenirler. Mağara ortamlarında, mağara faunasına özgü omurgasızlarla beslenebilirler.
• Üreme: Dişiler, genellikle bir ipek kesesi içinde yumurtalarını bırakır ve bu keseyi ağlarına asarlar veya korunaklı bir yere gizlerler. Yumurta kesesi (ootheca) genellikle küresel veya oval şekillidir. Üreme döngüsü ve yavruların gelişimi genellikle nemli ve sabit koşulların olduğu ortamlarda gerçekleşir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm Nesticidae familyası üyeleri gibi Carpathonesticus borutzkyi de zehirlidir. Avlarını etkisiz hale getirmek için zehir kullanırlar.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Carpathonesticus borutzkyi'nin insanlara karşı tehlikesi genellikle düşüktür. Isırık vakaları oldukça nadirdir ve zehirleri insanlar üzerinde ciddi sistemik etkilere yol açtığına dair herhangi bir bilimsel rapor bulunmamaktadır.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: Mağara örümceklerinin zehirleri genellikle avlarını felç etmek ve sindirmek için yeterlidir, ancak insan için önemli bir tehdit oluşturmaz. Isırık belirtileri genellikle lokalize ve hafiftir, arı sokmasına benzer semptomlarla sınırlı kalır. Ciddi komplikasyonlar veya sistemik etkiler beklenmez.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda görülebilecek semptomlar şunları içerebilir:
• Isırık bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık ve şişlik.
• Kaşıntı veya rahatsızlık hissi.
• Bu semptomlar genellikle birkaç saat veya birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Carpathonesticus borutzkyi ısırığı için özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın.
4. Ağrı Kesici: Ağrı ve rahatsızlık için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar şiddetlenirse, yayılırsa, alerjik bir reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, kurdeşen, yüz veya boğazda şişlik) ortaya çıkarsa veya ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. ResearchGate - Carpathonesticus borutzkyi, the first record of Nesticidae from the Crimea (Aranei: Nesticidae): Kırım'daki ilk kaydı ve habitat bilgileri.
5. Kaynağa Erişim: Nadolny, A. A., & Kovblyuk, M. M. (2007). Carpathonesticus borutzkyi, the first record of Nesticidae from the Crimea (Aranei: Nesticidae). Arthropoda Selecta, 15(4), 291-294. https://www.researchgate.net/publication/280875944_Carpathonesticus_borutzkyi_the_first_record_of_Nesticidae_from_the_Crimea_Aranei_Nesticida (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
6. ZooKeys - A review of cave spiders (Arachnida, Araneae) of the Crimean Mountains, with descriptions of two new species: Kırım'daki mağara örümceklerinin incelenmesi ve Carpathonesticus borutzkyi'nin subtroglofil olarak sınıflandırılması.
7. Kaynağa Erişim: Deli, T., Marusik, Y. M., & Kovblyuk, M. M. (2017). A review of cave spiders (Arachnida, Araneae) of the Crimean Mountains, with descriptions of two new species. ZooKeys, 647, 75-103. https://zookeys.pensoft.net/article/137029/ (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
8. Arthropoda Selecta - A new genus of the family Nesticidae (Arachnida: Aranei) from the Caucasus: Carpathonesticus borutzkyi'nin Aituaria cinsine aktarılması ve dağılımı hakkında bilgiler.
10. Kaynağa Erişim: Fomichev, A. A., Ballarin, F., & Marusik, Y. M. (2022). A new genus of the family Nesticidae (Arachnida: Aranei) from the Caucasus. Arthropoda Selecta, 31(1), 99–110. https://kmkjournals.com/upload/PDF/ArthropodaSelecta/31/31_1_099_110_Fomichev_et_al_for_Inet.pdf (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
11. KÜTAHYA DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ EVLİYA ÇELEBİ KAMPÜSÜ ÖRÜMCEKLERİNİN (ARANEAE) DÜŞÜRME TUZAKLARI İLE EKOLOJİK - YÖK Tez Merkezi: Türkiye'deki bazı Carpathonesticus borutzkyi kayıtlarına atıfta bulunan tez çalışması.
12. Kaynağa Erişim: https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/609253/yokAcikBilim_10016715.pdf?sequence=-1&isAllowed=y (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025). (Bu kaynakta doğrudan Carpathonesticus borutzkyi türünün Türkiye'deki kaydı belirtilmiştir.)