Caliaeschna microstigma
Caliaeschna microstigma – Benekli Dağ Yusufçuğu
(Türkiye’de nadir görülen, yüksek rakımlara özgü büyük bir yusufçuk türü)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Arthropoda (Eklem Bacaklılar)
- Sınıf: Insecta (Böcekler)
- Takım: Odonata (Eşkanatlılar)
- Alt Takım: Anisoptera (Ejderha Böcekleri / Yusufçuklar)
- Familya: Aeshnidae (Ejderha Yusufçukları)
- Cins: Caliaeschna
- Tür: Caliaeschna microstigma (Schneider, 1845)
Yayılış ve Habitat
- Doğal Yayılış: Güneydoğu Avrupa, Kafkaslar, İran, Kuzey Irak ve Türkiye
- Türkiye’deki Durumu: Özellikle Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Toroslar gibi yüksek rakımlı orman içi dere ve kaynak çevrelerinde sınırlı dağılıma sahiptir
- Habitat:
- Orman içi soğuk, temiz dağ dereleri
- Göl kenarları ve kaynak başları
- 1000–2000 metre rakımlar arasında görülür
Morfolojik Özellikler
- Boyut: 70–75 mm
- Kanat Açıklığı: 90–100 mm
- Renk:
- Gövde: Koyu kahverengi – siyah zemin üzerine açık mavi benek ve çizgiler
- Toraks: Mavi yan çizgili
- Gözler: Büyük, birleşik ve mavi-yeşil
- Kanatlar: Saydam, damarlar belirgin; uçuşta güçlü ve kararlıdır
- Ayırt Edici Özellik:
- Arka kanatlar geniş ve uçları hafifçe kıvrıktır
- Erkeklerde karın segmentlerinde belirgin mavi benekler (microstigma) bulunur
Yaşam Döngüsü
1. Yumurta
- Dişiler yumurtalarını soğuk ve berrak dere yataklarındaki su bitkilerine veya taşlara bırakır
- Yüksek oksijenli ortamları tercih eder
- Yumurtalar birkaç hafta içinde çatlar
2. Larva (Nimf)
- Tamamen sucul evredir
- Nimf, 1.5–2 yıl boyunca su içinde yaşar
- Yırtıcıdır: Su piresi, kurtçuk, sinek larvası, küçük balık yavrularıyla beslenir
- Kamuflajlı renkleri sayesinde dibiyle uyumludur
- Gelişim süresi uzun ve yavaş ilerler
3. Metamorfoz
- Sonbaharda ya da ilkbaharda nimf, karaya çıkarak pupa kabuğunu çatlatır
- Metamorfozla ergin birey ortaya çıkar
- Kanatların kuruması ve sertleşmesi birkaç saat sürer
4. Ergin (Yetişkin Yusufçuk)
- Mayıs – Temmuz arası uçuş dönemi
- Erginler gündüz aktiftir; uzun süre havada kalabilir
- Erkekler bölge savunması yapar; dişiler yumurtladıktan sonra ölür
- Yaşam süresi: 1–2 ay
Ekolojik Rolü
- Yırtıcı:
- Larva ve ergin evrede sivrisinek, küçük böcek ve larvaları tüketerek denge sağlar
- Biyoindikatör:
- Yalnızca yüksek kaliteli soğuk sularda yaşadığı için, su ekosistemlerinin sağlık göstergesidir
- Besin Zinciri:
- Kuşlar, yarasalar ve kurbağalar için önemli av konumundadır
Koruma ve Tehditler
- Koruma Durumu:
- IUCN’de “Asgari Endişe” olarak listelenmiş olsa da
- Türkiye’de lokal ve hassas popülasyonlara sahiptir
- Tehditler:
- Su kaynaklarının kuruması veya kirlenmesi
- Dağ derelerine yapılan HES (hidroelektrik santrali) projeleri
- Orman içi yol yapımı ve ağaç kesimi
- İklim değişikliği ve kar erimesi rejiminin değişmesi
Gözlem Notları
- Uçuşu çok güçlüdür, serin ama güneşli sabahlarda aktifleşir
- Derelere paralel devriye uçuşu yapar
- Erkek bireyler baskın karakterlidir, kendi bölgesine başka yusufçuk sokmaz
- Nadiren ışığa gelir; genellikle gündüz aktif ve yüksek irtifalı yerlerde gözlemlenir
