Buthidae

Buthidae, akreplerin en büyük ve tıbbi açıdan en önemli familyasıdır. Dünyadaki en zehirli akrep türlerinin çoğu bu familyaya aittir ve insan ölümlerinin büyük çoğunluğundan bu akrepler sorumludur. "Yağlı kuyruklu akrepler" olarak da bilinen Buthidae, ince kıskaçları ve kalın, güçlü kuyruklarıyla tanınır. Bu familya, daha önce bahsettiğimiz Buthoidea üst familyasının tek üyesidir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Buthidae familyası, Scorpiones takımında yer alan en kalabalık gruptur ve 100'den fazla cinsi ve 1000'den fazla türü barındırır. Coğrafi olarak Afrika, Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarında tropikal ve subtropikal bölgelerde yayılış gösterirler.

• Taksonomik Seviye: Buthoidea (Üst Familya) içinde bir familyadır.
• Morfolojik Özellikler: Zehirlerinin gücüyle avlanan Buthidae türleri, avlarını ezmek için güçlü kıskaçlara ihtiyaç duymaz. Bu nedenle kıskaçları ince ve narindir. Buna karşılık, zehir kesesi ve kuyruğu güçlü ve kalındır. Sternum (göğüs plakası) ise genellikle üçgen şeklindedir.

2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik Davranışlar

Buthidae familyası, morfolojik olarak geniş bir çeşitlilik gösterse de, genel olarak benzer biyolojik davranışlara sahiptir.

• Fiziksel Özellikler: Renkleri soluk sarıdan koyu kahverengiye, hatta siyaha kadar değişebilir. Boyutları da küçüktür.
• Beslenme: Etoburdurlar ve zehirlerini avlarını hızla felç etmek için kullanırlar.
• Yaşam Alanı: Çöller, yarı kurak otlaklar ve kayalık araziler gibi sıcak ve kuru habitatlarda yaşarlar.
• Davranış: Çoğu tür gece aktiftir ve gündüzleri taşların altında, kaya yarıklarında veya kendi kazdıkları oyuklarda saklanırlar.

3. Sınıflandırma ve Önemli Cinsler

Buthidae familyasının bünyesinde, tıbbi açıdan büyük önem taşıyan ve halk arasında iyi bilinen birçok cins bulunmaktadır. En çok dikkat çekenlerden bazıları şunlardır:

• Androctonus (Kara Akrepler): "Katil" anlamına gelen adıyla bilinen bu cins, güçlü nörotoksik zehre sahiptir. Türkiye'de Güneydoğu Anadolu'da bulunan ve zehri ölümcül olabilen Androctonus crassicauda, bu cinsin en bilinen türlerinden biridir.
• Leiurus (Sarı Akrepler): Bu cins de güçlü zehirleriyle tanınır. İsrail'de bulunan "ölümcellik" lakaplı Leiurus quinquestriatus ve Türkiye'ye endemik olan Leiurus abdullahbayrami bu cinse aittir.
• Mesobuthus: Avrupa, Asya ve Afrika'da geniş bir yayılış gösteren bu cins, genellikle kahverengi veya sarımsı renklidir. Türkiye'de sıkça rastlanan Benekli Akrep (Mesobuthus eupeus) bu cinse aittir. Zehri diğer cinslere göre daha hafiftir ancak yine de acil tıbbi müdahale gerektirebilir.
• Hottentotta: Afrika ve Asya'da yaygın olan bu cins de zehirlerinin tıbbi önemiyle bilinir.

4. Koruma Durumu ve Tıbbi Önemi

Buthidae familyası, zehirlerinin gücü nedeniyle dünya genelinde tıbbi açıdan en önemli akrep familyası olarak kabul edilir. Sokmaları, solunum yetmezliği, kalp ritim bozuklukları ve nörolojik semptomlar gibi ciddi rahatsızlıklara neden olabilir. Bu nedenle, bu türlerle karşılaşma durumunda hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak hayati önem taşır. Familyanın kendisi tehdit altında olmasa da, belirli türler habitat tahribatı ve kaçak ticaret nedeniyle yerel olarak risk altında olabilir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Fet, V., Soleglad, M. E., & Marmol, J. (2018). A taxonomic review of the scorpions of the family Buthidae.
• Prendini, L. & Wheeler, W. C. (2005). Phylogeny of the scorpions (Chelicerata: Scorpiones).
• The Scorpion Files - Jan Ove Rein.
• Yağmur, Y. E. (2020). Türkiye Akrep Faunası.
• Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi.

Fotoğraf:https://tr.wikipedia.org/wiki/Kara_akrep#/media/Dosya:Androctonus_bicolor.jpg