Brahmaea ledereri

(Rogenhofer, 1873)

Türkçe ad: Lederer’in Brahma Kelebeği

Latince Anlamı:

• Cins adı – Brahmaea: Hindu tanrısı Brahma’dan esinlenmiştir; bu kelebeklerin görkemli, kutsal kabul edilen görünümlerine ithafen verilmiştir.
• Tür adı – ledereri: Avusturyalı entomolog Julius Lederer’e ithafen adlandırılmıştır.
• Toplam anlam: “Lederer’e adanmış Brahma kelebeği”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
• Üst familya: Bombycoidea
• Familya: Brahmaeidae (Brahma Kelebekleri)
• Cins: Brahmaea
• Tür: Brahmaea ledereri

Morfolojik Tanım

• Kanat açıklığı: 90–120 mm; Türkiye'nin en büyük gece kelebeklerinden biridir.
• Renk:
• Kanatlar koyu kahverengi-siyah zemin üzerinde karmaşık desenli açık kahverengi çizgilerle bezelidir.
• Göz benzeri yapılar (ocelli) savunma amacı taşır.
• Vücut: Geniş ve tüylerle kaplı; abdomen oldukça kalındır.
• Anten: Erkeklerde dişi bulmak için kuş tüyü biçimli (pektinat); dişilerde daha incedir.
• Larva (tırtıl): Uzun, segmentli, baş kısmında boynuz benzeri çıkıntılar ve çeşitli renk desenleri bulunur.

Yayılış ve Habitat

• Coğrafi dağılım:
• Endemik ve lokal tür; yalnızca Türkiye'nin güneydoğusu ve Suriye sınırına yakın bölgelerde kayıt altına alınmıştır.
• Özellikle Amanos Dağları çevresi en bilinen gözlem noktasıdır.
• Habitat:
• Orman kenarları, kayalık yamaçlar, çalılık alanlar
• Konak bitkilerin bulunduğu kurak-yarı nemli bölgelerde yaşar
• Genellikle 500–1000 m rakım aralığında

Ekoloji ve Yaşam Döngüsü

• Uçuş dönemi: Mart–Mayıs ayları (gece aktiftir – nokturnal)
• Konak bitkiler:
• Tam olarak bilinmemekle birlikte Fraxinus (dişbudak) ve Ligustrum (karaçalı) gibi bitkiler üzerinde geliştiği düşünülmektedir.
• Yaşam döngüsü:
• Yumurtadan çıkan larvalar konak bitkide beslenerek gelişir
• Pupa aşaması toprakta veya çalılık altında geçer
• Yılda tek jenerasyon (univoltin)

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsana zararsızdır.
• Ne tırtılı ne de ergin bireyler sokucu, zehirli ya da alerjen özellik taşımaz.
• Savunma davranışı yalnızca görsel mimikri ve kamuflaj üzerinedir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası etkiler:
• Tırtıl temasında hafif kaşıntı dışında bir etki bildirilmemiştir.
• İlk yardım:
• Temas bölgesi sabunlu suyla yıkanabilir.
• Tıbbi müdahale:
• Gerekli değildir.
• Hassas bireylerde lokal krem gerekebilir.

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Biyoçeşitliliğin göstergesi:
• Nadir ve endemik oluşu, bulunduğu bölgenin koruma önceliği açısından önemlidir.
• Habitat kalite göstergesi:
• Yerel ormanlık alanların vejetasyon yapısını ve floristik çeşitliliğini yansıtır.
• Bilimsel değer:
• Türkiye’de yaşayan en nadir kelebek türlerinden biri olarak koruma çalışmaları açısından kıymetlidir.

İlginç Bilgiler

• Ergin bireyler beslenmez; hayatlarının bu evresi yalnızca çiftleşme ve yumurta bırakmayla sınırlıdır.
• Tırtıllar savunma amacıyla “dehşet pozisyonu” alarak baş kısmını yukarı kaldırıp renkli segmentleri gösterir.
• Göz benzeri desenler yırtıcıları şaşırtmak için evrimleşmiştir (deimatizm).
• Türkiye’de Brahmaeidae familyasına ait bilinen tek türdür.

Kaynakça

• Rogenhofer, A. F. (1873). Beschreibung neuer Schmetterlinge aus dem Orient.
• De Freina, J. J., & Witt, T. J. (1987). Die Bombyces und Sphinges Europas.
• Koçak, A. Ö. & Kemal, M. (2007). Preliminary list of the Lepidoptera of Turkey.
• Nazari, V. et al. (2016). Systematics and Biogeography of the Family Brahmaeidae

Türkiye Lepidoptera Kayıt Sistemi – kelebek-turk.org