Astropecten jonstoni

Astropecten jonstoni

(İngilizce: Johnston's Starfish)

🔬 Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Echinodermata
• Sınıf: Asteroidea (Denizyıldızları)
• Takım: Paxillosida
• Familya: Astropectinidae
• Cins: Astropecten
• Tür: Astropecten jonstoni (Delle Chiaje, 1827)

Doğal Dağılım ve Habitat

• Yayılış:
• Akdeniz ve Doğu Atlantik kıyıları (özellikle İtalya, Yunanistan, Türkiye, Kuzey Afrika)
• Türkiye:
• Ege ve Akdeniz kıyılarında yaygın; özellikle kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında
• Habitat:
• 3–40 metre derinlik aralığında yaşar
• Kumlu, siltli veya hafif çakıllı deniz zemininde
• Gündüz kuma gömülü; gece aktif

Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaVücut şekli5 kollu klasik yıldız şekli; kol uçları ince ve sivridirÇap (kol ucu – kol ucu)4–9 cm (bazen 12 cm’ye kadar)RenkÜst yüzey genellikle turuncu-kırmızı, bej veya gri; alt yüzey daha açıkDorsal yüzeyPlakçıklarla kaplı, yüzey pürtüklü; dikenler kısadırMarginal plaklarKollarda kenar boyunca sıralı dikenli plaklar bulunurAyak ayakçıkları (tüp ayaklar)Emiş gücü olmayan, hareket ve kazıma için kullanılır

Davranış ve Ekoloji

• Beslenme:
• Karnivor (etçil); özellikle yumuşakçalar (midye, küçük çift kabuklular) ile beslenir
• Avını kol altındaki ağız bölgesiyle çevirip sindirir
• Aktivite:
• Gececildir
• Gündüzleri kuma gömülür veya hareketsiz kalır
• Üreme:
• Eşeylidir; ayrık eşeyli bireyler
• Yumurta ve sperm suya bırakılır → dış döllenme
• Planktonik larva evresinden sonra bentik yaşama geçiş yapar

Ekolojik Rol

• Bentik predatör: Deniz tabanındaki yumuşakçaların ve detritusun kontrolünde rol oynar
• Trofik zincirde: Orta düzey avcı; kendisi de yassı balıklar ve yengeçler tarafından avlanabilir
• Endikasyon: Kıyı habitatlarının sediman yapısına ve kirlilik düzeyine duyarlıdır → biyoindikatör tür

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır
• Elle tutulabilir, savunma mekanizması yoktur
• Dikenleri sivri ama zehirli değildir

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildir
• Ne mekanik zarar verir ne de toksin salgılar
• Tüketilmesi yaygın değildir, gıda olarak kullanılmaz

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas:
• Dikenleri deriyi delmez, cilt tahrişi yapmaz
• Yine de temastan sonra tatlı suyla yıkama önerilir
• Yutma: Tavsiye edilmez, toksik değildir ama sindirilemez
• Alerjik durum: Şimdiye kadar belgelenmiş alerjik reaksiyon yoktur

Latince Adının Etimolojisi

• Astropecten: Latince "astro" (yıldız) + "pecten" (tarak) → "tarak yıldız"
• jonstoni: Türü ilk tanımlayan bilim insanı George Johnston’a ithaf

Bilimsel Önemi

• Ekinoderm fizyolojisi ve regenerasyon (yenilenme) çalışmalarında kullanılmıştır
• Astropecten cinsi genel olarak deniz dibi tortusu tüketim ve yumuşakça kontrolünde etkili
• Ege Denizi’nde yapılan çalışmalarda, denizel çöp ve plastik kirliliğine karşı hassas tür olarak tanımlanmıştır

Kaynakça

1. Tortonese, E. (1980). Echinodermata: Fauna d’Italia
2. Marine Species Identification Portal – Astropecten jonstoni
3. Bianchi, C.N., Morri, C. (2000). Mediterranean marine biodiversity: status, trends and threats
4. Çinar, M.E. et al. (2006). Check-list of the marine biodiversity of Turkey
5. World Register of Marine Species (WoRMS)
6. Stöhr, S., O’Hara, T.D., Thuy, B. (2023). Echinodermata Taxonomy Database