Giriş Yap / Kayıt Ol
Hızlı Arama

Platyzoa

  1. Anasayfa
  2. Platyzoa
  • image description

Platyzoa

Platyzoa (Yassı Hayvanlar) Üst Şubesi

Bugün, Hayvanlar Alemi'nin Protostomia grubuna dahil edilen, genellikle segmentsiz ve yassı vücut yapısına sahip canlıları içeren bir üst şube olan Platyzoa hakkında bilgi vereceğiz. Bu grup, evrimsel biyolojide üzerinde hala tartışmaların sürdüğü bir taksonomik birimdir.


1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Platyzoa terimi, Yunanca'da "düz" anlamına gelen "platy" ve "hayvan" anlamına gelen "zoa" kelimelerinden türemiştir, yani "yassı hayvanlar" anlamına gelir. Bu terim ilk olarak Thomas Cavalier-Smith tarafından 1998 yılında önerilmiştir. Başlangıçta, Yassı Solucanlar (Platyhelminthes) ve Acanthognatha gibi mikroskobik hayvan gruplarını kapsıyordu.

Platyzoa, Protostomia (İlkin Ağızlılar) içindeki Spiralia kladının bir parçası olarak kabul edilir. Spiralia, embriyonik gelişim sırasında spiral yarıklanma gösteren hayvanları içerir. Moleküler filogenetik çalışmalar, Platyzoa'nın monofiletik (ortak bir atadan gelen) bir grup olup olmadığı konusunda farklı sonuçlar ortaya koymuştur, ancak son zamanlarda bazı kaynaklar bunun monofiletik bir grup olduğunu ve Mesozoa'yı da içerdiğini belirtmektedir.

  • Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
  • Alt Âlem (Subkingdom): Eumetazoa (Gerçek Dokulular)
  • (Grup): Bilateria (Bilateral Simetrililer)
  • Üst Şube (Superphylum): Protostomia (İlkin Ağızlılar)
  • Klad (Clade): Spiralia
  • Üst Şube (Superphylum): Platyzoa (Yassı Hayvanlar)

Platyzoa üst şubesi, başlıca şu şubeleri içerir:

  • Platyhelminthes (Yassı Solucanlar): Serbest yaşayan planaryalar ve parazitik tenyalar (cestodes) ile trematodlar (flukes) gibi en bilinen üyeleridir. Çoğu tür yassı, segmentsiz bir vücut yapısına sahiptir.
  • Gastrotricha: Küçük, mikroskobik, suda yaşayan, tüylü hayvanlardır. Genellikle tatlı ve tuzlu sularda bulunurlar.
  • Gnathifera: Karmaşık çene yapılarına sahip mikroskobik hayvanları içerir. Bu grubun altında ise şu şubeler yer alır:
  • Rotifera (Çarklı Hayvanlar): Genellikle mikroskobik, çoğu tatlı suda yaşayan, baş bölgelerinde siliyer bir çark benzeri yapıya sahip canlılardır. Vücutları yassı değildir.
  • Acanthocephala (Diken Başlı Solucanlar): Omurgalıların bağırsaklarında yaşayan parazitik solucanlardır.
  • Gnathostomulida: Çok küçük, solucan benzeri deniz canlılarıdır.
  • Micrognathozoa: 1994 yılında keşfedilen, sadece tek bir türü (Limnognathia maerski) bilinen, aşırı küçük hayvanlardır.
  • Cycliophora: Denizel omurgasızlar üzerinde yaşayan mikroskobik kommensal (zarar vermeden birlikte yaşayan) canlılardır.

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Platyzoa üyeleri, oldukça çeşitli habitatlarda bulunabilirler. Büyük çoğunluğu sucul ortamlarda (deniz ve tatlı su) yaşar.

  • Platyhelminthes: Serbest yaşayan türler genellikle tatlı su ve denizlerdeki kayaların altı veya bitki yüzeylerinde bulunurken, parazitik türler hayvan ve insan konakçılarının içinde yaşar.
  • Gastrotricha, Rotifera, Gnathostomulida, Micrognathozoa ve Cycliophora: Genellikle mikroskobik boyutta olup, sucul ortamlarda (tatlı su, deniz, acı su) bentik (tabanda yaşayan) veya planktonik (suda yüzen) olarak bulunurlar.

2. Temel Fiziksel ve Morfolojik Özellikler

Platyzoa üyeleri arasında büyük bir çeşitlilik olsa da, bazı genel eğilimler ve ortak özellikler mevcuttur:

  • Yassı Vücut (çoğu için): Grubun adı gibi, birçok üyesi (özellikle Platyhelminthes ve Gastrotricha'nın çoğu) dorsoventral olarak (sırt-karın yönünde) yassılaşmış bir vücut yapısına sahiptir. Bu, yüzey alanı/hacim oranını artırarak gaz değişimi gibi süreçleri kolaylaştırır. Rotifera bu kuralın istisnalarından biridir.
  • Segmentsizlik: Vücutları genellikle segmentsizdir (halkalı yapılar göstermezler).
  • Protosom Yapı: Embriyonik gelişimde ilk oluşan açıklık (blastopor) ağza dönüşür.
  • Sölom Eksikliği veya Pseudosölom: Platyhelminthes gibi bazı gruplar aselomattır (gerçek bir vücut boşluğu yoktur, organlar parankima adı verilen bir doku ile çevrilidir). Rotifera gibi diğer gruplar ise pseudosölomattır (mezodermden tamamen çevrilmemiş bir vücut boşluğuna sahiptirler).
  • Solunum ve Dolaşım Sistemlerinin Eksikliği: Küçük boyutları ve yassı vücut yapıları nedeniyle, çoğu Platyzoa üyesinde özelleşmiş bir solunum veya dolaşım sistemi bulunmaz. Gaz değişimi ve besin taşınımı difüzyon yoluyla gerçekleşir.
  • Basit Boşaltım Sistemi (çoğunda protonefridyum): Özellikle Platyhelminthes'te, alev hücrelerinden oluşan protonefridyumlar gibi basit bir boşaltım sistemi bulunur.
  • Sinir Sistemi: Bir sinir ağı veya basit bir merkezi sinir sistemi (ganglionlar ve sinir kordonları) bulunabilir.
  • Karmaşık Çeneler (Gnathifera'da): Gnathifera grubundaki türler, karmaşık yapılı, kitin benzeri çenelere sahiptir.
  • Üreme: Hem eşeyli (iç döllenme yaygındır, çoğu hermafrodittir) hem de eşeysiz (fragmentasyon, tomurcuklanma) üreme görülebilir. Parazitik türlerin karmaşık yaşam döngüleri vardır ve birden fazla konakçı değiştirebilirler.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Platyzoa, hayvanlar âleminin mikroskobik ve genellikle gözden kaçan ancak son derece çeşitli ve ekolojik olarak önemli bir kesitini temsil eder. Özellikle yassı solucanların evrimsel adaptasyonları, hem serbest yaşamda hem de parazitik olarak ne kadar başarılı olabileceklerini gösterir. Onların varlığı ve işlevleri, sucul ekosistemlerin sağlığı ve besin ağlarının karmaşıklığı açısından bize çok şey öğretir."


3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi

Platyzoa üyeleri, çeşitli ekosistemlerde önemli roller oynarlar:

  • Besin Zinciri Halkası: Mikroskobik Platyzoa (örneğin Rotifera), sucul ekosistemlerdeki fitoplankton ve bakteri gibi birincil üreticileri tüketen önemli birincil tüketicilerdir. Bu da onları daha büyük sucul canlılar (böcek larvaları, balıklar) için temel bir besin kaynağı yapar.
  • Ayrıştırıcılar ve Besin Döngüsü: Bazı serbest yaşayan yassı solucanlar, organik maddelerin ayrıştırılmasında rol oynayarak besin döngüsüne katkıda bulunur.
  • Parazitizm ve Ekolojik İlişkiler: Parazitik Platyhelminthes (tenyalar, trematodlar) ekosistemlerde konakçı popülasyonlarını etkileyen ve karmaşık yaşam döngüleriyle birden fazla tür arasında bağlantı kuran önemli parazitlerdir. Bu parazitler, konakçı davranışını veya fizyolojisini değiştirerek ekosistem dinamiklerini etkileyebilir.
  • Biyoindikatörler: Bazı sucul türler (özellikle Rotifera ve Gastrotricha), su kalitesindeki değişikliklere karşı hassas olduklarından, çevresel izleme çalışmalarında biyoindikatör olarak kullanılabilirler.

4. İnsanlarla Etkileşim ve Koruma Durumu

Platyzoa'nın insanlarla etkileşimi, özellikle parazitik üyeleri nedeniyle önemlidir:

  • İnsan ve Hayvan Sağlığı: Platyhelminthes şubesindeki parazitik türler (tenyalar ve trematodlar), dünya genelinde insan ve hayvan sağlığı için ciddi sorunlar yaratabilir:
  • Şistozomiyaz (Bilharziya): Schistosoma cinsine ait trematodların neden olduğu ve salyangozlar aracılığıyla bulaşan, tropikal ülkelerde sıtmadan sonra en yaygın ikinci paraziter hastalıktır. İnsanlarda iç organ hasarına yol açar.
  • Tenyazis ve Nörosistiserkoz: Taenia solium (domuz tenyası) ve Taenia saginata (sığır tenyası) gibi tenyalar, sindirim sistemi enfeksiyonlarına neden olur. Özellikle T. solium larvalarının merkezi sinir sistemine yerleşmesiyle ortaya çıkan nörosistiserkoz, dünya genelinde edinilmiş epilepsinin ana nedenlerinden biridir.
  • Balık ve Kabuklu Deniz Ürünleri Trematodları: Çiğ veya az pişmiş deniz ürünleri tüketimiyle insanlara geçebilen trematodlar da yaygın enfeksiyonlara yol açabilir.
  • Hayvancılık Kayıpları: Çeşitli parazitik Platyhelminthes türleri, çiftlik hayvanlarında ciddi ekonomik kayıplara neden olur.
  • Biyomedikal Araştırma: Planaryalar gibi serbest yaşayan yassı solucanlar, olağanüstü rejenerasyon yetenekleri nedeniyle biyomedikal araştırmalarda önemli model organizmalardır. Sinir rejenerasyonu, kök hücre biyolojisi ve doku yenilenmesi üzerine yapılan çalışmalarda kullanılırlar.
  • Yenilebilirlik / Zehirlilik: Platyzoa üyeleri, mikroskobik boyutları veya parazitik yaşam tarzları nedeniyle insanlar tarafından yenilmezler. Doğrudan zehirli salgılar ürettikleri bilinen bir durum yoktur, ancak parazitik formları insan ve hayvan sağlığına ciddi zararlar verebilir.
  • Tehditler ve Koruma Durumu: Platyzoa'nın genel koruma durumu, içerdiği çeşitli gruplar nedeniyle değişkendir. Mikroskobik ve yaygın türlerin çoğu için IUCN Kırmızı Listesi'nde "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) veya "Değerlendirilmedi" (Not Evaluated - NE) statüsü bulunur. Ancak, özellikle belirli parazitlerin veya hassas habitatlarda yaşayan serbest türlerin popülasyonları tehdit altında olabilir:
  • Habitat Kaybı ve Kirlilik: Sucul ekosistemlerin (göller, nehirler, bataklıklar) kirlenmesi, tahrip edilmesi ve su kalitesinin bozulması, Platyzoa'nın serbest yaşayan türlerini olumsuz etkiler.
  • İklim Değişikliği: Su sıcaklıklarındaki değişimler ve kuraklık, sucul ortamda yaşayan türlerin dağılımını ve yaşam döngülerini etkileyebilir.
  • Parazitlerin Yayılımı: Küreselleşme, seyahat ve sanitasyonun yetersiz olduğu bölgelerde, parazitik türlerin yayılımı insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaya devam etmektedir. Koruma çabaları genellikle konakçı popülasyonlarının ve bulaşma döngülerinin kontrolüne odaklanır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar (Yurt Dışı Menşeli)


0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış...

Yorum yapabilmek için giriş yapmanız gerekmektedir. Giriş yap