Aproaerema anthyllidella
Aproaerema anthyllidella (Vetch Sober Moth / Beyaz Lekeli Gelincik Güvesi)
Gelechiidae (Bükük Dudaklı Güveler) familyasına ait olan Aproaerema anthyllidella, küçük boyutlu, belirgin kanat desenlerine sahip bir güve türüdür. Avrupa'dan Asya ve Kuzey Amerika'ya kadar geniş bir coğrafyada yayılış gösterir ve larvaları özellikle baklagiller (Fabaceae) familyasından bitkilerle beslenir.
1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum
Aproaerema anthyllidella, yaklaşık 10-12 mm kanat açıklığına sahip, oldukça küçük bir güvedir. Ön kanatları genellikle koyu kahverengi veya siyahımsı bir zemin üzerine, değişken boyutlarda beyaz veya sarımsı beyaz lekeler içerir. Bu lekeler genellikle kanatların ortasında veya kenarlarında daha belirgin olup, türün karakteristik görünümünü oluşturur. Arka kanatları ise grimsi-kahverengidir.
Taksonomik sınıflandırması şöyledir:
- Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
- Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
- Aile (Family): Gelechiidae (Bükük Dudaklı Güveler)
- Cins (Genus): Aproaerema
- Tür (Species):şimdilik Aproaerema anthyllidella (Hübner, 1813)
Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları
Aproaerema anthyllidella, Holarktik biyocoğrafik bölgede, yani Avrupa'nın çoğu yerinde, Kırgızistan, İran ve Kuzey Amerika'da yayılış gösterir.
- Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Aproaerema anthyllidella Türkiye'de de yayılış gösteren bir türdür. Özellikle baklagil bitkilerinin bulunduğu kuru otlaklar, çayırlar, kumul alanlar ve benzeri açık ve güneşli habitatlarda görülür.
- Habitat Tercihi: Bu güve, özellikle larvalarının beslendiği baklagiller (Fabaceae) familyasından bitkilerin bulunduğu alanları tercih eder. Konukçu bitkileri arasında korunga (Onobrychis viciifolia), fasulye (Phaseolus vulgaris), geven (Astragalus) türleri, yaban meyanı (Glycyrrhiza lepidota), yonca (Medicago) türleri, üçgül (Trifolium) türleri, burçak (Vicia) türleri ve böbrekotu (Anthyllis vulneraria) gibi birçok tür bulunur.
2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler
Aproaerema anthyllidella'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa ve ergin (güve) evrelerinden oluşan tam metamorfoz (holometabol) bir yapıya sahiptir. Yılda genellikle iki döl verir.
- Larva (Tırtıl): Tırtıllar, gençken konukçu bitkilerin yaprakları içinde madencilik (yaprak içi tünel açma) yaparlar. Bu madenler genellikle yaprağın üst tarafında yeşilimsi beyaz, çok loblu bir leke şeklinde olup, yaprak sapından itibaren uzanabilir. Tırtıl büyüdükçe, yaprağı yukarı doğru büzerek kapsül benzeri bir yapı oluşturur ve içinde yaşar. Kışı bazen yaprak madeni içinde, bazen de yaprakları terk ederek bitki örtüsü arasında geçirirler.
- Pupa: Gelişimini tamamlayan larvalar, konukçu bitkinin yakınında, çatlaklarda, yaprak çöpünde veya toprakta ipeksi, ince bir koza içinde pupa evresine geçerler. Pupalar nisan ayında görülmeye başlar.
- Uçuş Zamanı (Ergin Güve): Ergin güveler genellikle Nisan-Mayıs döneminde ilk dölü ve Temmuz-Eylül döneminde ikinci dölü olmak üzere yıl içinde iki farklı dönemde gözlemlenirler.
- Davranış: Ergin güveler hem gündüzleri hem de geceleri aktif olabilirler ve ışık kaynaklarına çekilirler. Gündüzleri konukçu bitkilerin üzerinde veya bitki örtüsü arasında dinlenirken görülebilirler.
Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:
- Zehir Durumu: Aproaerema anthyllidella zehirli değildir. Hem ergin güveler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
- Alerji Durumu: Bu güve türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları yakıcı tüylere sahip değildir ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
- Tedavi Prosedürleri: Aproaerema anthyllidella ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Tıbbi müdahale gerektirmez.
3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu
Aproaerema anthyllidella, ekosistemde birincil tüketici olarak rol oynar.
- Ekolojik Rolü: Larvaları, çeşitli baklagil bitkileriyle beslenerek bitki popülasyonları üzerinde doğal bir etkiye sahiptir. Özellikle korunga, yonca ve üçgül gibi tarımsal öneme sahip bitkilerle beslenmeleri nedeniyle, bazı durumlarda tarım alanlarında küçük çaplı zararlara neden olabilirler, ancak genellikle ciddi bir ekonomik zararlı olarak kabul edilmezler. Ergin güveler ise besin zincirinde kuşlar, yarasalar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
- Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Aproaerema anthyllidella için IUCN Kırmızı Listesi'nde doğrudan bir değerlendirme bulunmamaktadır. Geniş bir coğrafi alana yayılmış ve konukçu bitkileri de yaygın olan bir tür olması nedeniyle, popülasyonlarının genellikle stabil ve tehdit altında olmadığı kabul edilir.
- Potansiyel Tehditler: Tür için genel bir tehdit bulunmamaktadır. Ancak, yerel ölçekte habitatların (otlaklar, tarlalar) yoğun tarım faaliyetleri, kentleşme veya aşırı pestisit kullanımı nedeniyle yok olması veya bozulması, özellikle de konukçu bitkilerinin azaldığı durumlarda popülasyonları olumsuz etkileyebilir.
Kaynaklar
- Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
- Plant Parasites of Europe – Aproaerema anthyllidella: Türün larva beslenme şekilleri ve konukçu bitkileri hakkında detaylı bilgi.
- https://bladmineerders.nl/parasites/animalia/arthropoda/insecta/lepidoptera/ditrysia/gelechioidea/gelechiidae/gelechiinae/anacampsini/aproaerema/aproaerema-anthyllidella/
- UKMoths – Aproaerema anthyllidella: Birleşik Krallık'taki dağılımı, yaşam döngüsü ve larva bilgileri.
- https://www.ukmoths.org.uk/species/aproaerema-anthyllidella/
- Wikipedia – Aproaerema anthyllidella: Genel bilgiler, dağılım.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Aproaerema_anthyllidella
- Global Biodiversity Information Facility (GBIF) – Aproaerema anthyllidella: Türün küresel gözlem kayıtları ve dağılım verilerini sağlar.
- https://www.gbif.org/species/1848219
- Fotoğraf: Özgür KOÇAK