Birçok insanın korkulu rüyasıdır böcekler fakat bu korku aslında çok yersizdir, bunun tek bir sebebi vardır bu da onları tanımadığımız ve her böceğin zehirli ve tehlikeli olabileceği saçmalığı. Böcekler tehlikeli midir ya da zararlı mıdır? Bu sorunun aslında çok karmaşık bir cevabı vardır. Mesela: Örümcekler zehirlidir ancak neredeyse hepsinin zehirleri insanlar için bir tehlike oluşturmaz ve nadiren de olsa bazen bu gibi durumlar yaşanabilir ve birçok insan bunu; Gece beni sinek yemiş aha bak burayı, da diyebilir. Maalesef dünyada bir yaraya bakıp işte şu böcek ısırmıştır ya da zehirlemiştir demek çok zordur. Evimizde birçok böceği görmemiz mümkündür ve bunlar genellikle, Hamam böcekleri, Karıncalar, Örümcekler, Karıncalar, Arılar, Halı böcekleri, Sinekler ve Sivri sinekler gibi ve bazıları.
Bu böcekler evimizde ne arıyorlar?
Aslında soru çok basit. Tüm canlılar gibi böceklerinde barınma, beslenme ve üreme ihtiyaçları vardır. Uygun koşulları bulan her canlı bunu ihtiyaçlarını karşılamak için o alana yerleşebilir. Biliyorum şimdi yazıyı okuyunca şaşıracaksınız ama evet, onları evinize siz davet ediyorsunuz, hatta kırmızı halı sererek. Ev ortamında gerek mutfak gerek diğer yaşam alanlarında yere düşürdüğümüz, tahıllardan tutun ekmek, çerez ve diğer yiyecek parçaları onları sizinle yaşamaya mecbur etmekte, dış mekânlarda avcıları çok olduğu için bizler gibi sakin ve huzurlu bir yaşam sürmek için iç güveysi olarak bizlere yaşamayı tercih etmekteler. Merak etmeyin onlar da bizler kadar olamasa da akıllı canlılardır. Sorun maalesef bizim temizliğe önem vermememizle alakalı.
Birçok insan için böcekler pis, kötü, zararlı vs gibi iyi niyet taşımayan duygularla anılır, böcekler bunu hak ediyor mu sizce? Kesinlikle hayır. Aslında böcekler sizlere hizmet ederler ama nasıl? Birçok insan bilmez ama evimizdeki tozların neredeyse %60 ı belki de fazlası insan derisi parçalarından oluşur. Bu parçalar birer besin kaynağıdır. Besin varsa hayat vardır birçok canlı için. Besin zinciri ne kadar artarsa o kadar canlı evinizi ziyaret etmekten kaçınmayacaktır bunu asla unutmamalısınız.
Böcekler faydalı mıdır ?
Evet böcekler faydalıdır, peki ama nasıl? Böcekler aslında evinizin gözle görülmeyen alanlarını temizleyen kusursuz canlılardır. Bunlardan birazdan bahsedeceğim. Akrep, Örümcek ve arılar dışında olan böceklerin neredeyse tamamı zehirsizlerdir. Peki zehirli ve zehirsiz canlılar ne işe yarıyor ? Bunu kısaca şöyle basit bir dille anlatabilirim. Zehirsizler evi temizler zehirli ve yırtıcı türlerse diğer canlıların nüfus artışlarını engellemek için vardır. Bu canlıların hiç birinin menüsünde insanlar yer almamaktadır. Fakat aynı şey kanınız için geçerli değil tabii ki, örnek verecek olursak tahtakuruları, sivri sinekler ve nadir de olsa suikastçı böceği hariç.
Peki evimizde hangi böcekleri görüyoruz ve ne işe yarıyorlar?
Karıncalar.
Karıncalar en sık karşılaştığımız ve özellikle üreme dönemi birçok insanın canını sıkacak ölçülerde görülebilmektedir. Karıncalar dünyanın en çalışkan canlıları listesinde bence en başta yer alan canlılardır. Karıncalar insanları ısırmaz ya da zarar vermez ama bazı türler eşyalarınıza ve yer döşemeleriniz de dahil ahşaplara zarar verebilirler. Karıncalar evinizde bulunma sebebi, besin, barınma ve korunmak içindir. Özellikle yemek artıklarının temizlenmesinde en başarılı canlılardır.
Hamam böcekleri.
Hamam böcekler birçok evin ve insanın korkulu rüyasıdır. İnanılmaz hızlı ve çabuk hareket eden bu canlılar uygun şartları bulduklarında çok hızlı üreyerek sizi canınızdan bezdirebilir. Böyle dedik de korkmayın onlar da zehirsiz ve zararsız canlılardır. Bazı insanlar bu böcekleri evlerinde özel yapılmış yapılarda beslemektedir. Siz şöyle bir şey söyleyeyim. Dünya yok olsa bile hayatta kalabilecek tek canlıdır desem yalan olmaz, ne radyasyondan etkilenir ne de mikro dalgada ölür, bildiğiniz 9 canlı dedikleri bu canlı olsa gerek. Bu canlılarda özellikle mutfak artıklarını toplar ve bunlarla beslenirler. Ek bilgi: Bir yılda, bir dişi Alman hamam böceği 30.000'e kadar yavru dünyaya getirebilir.
Halı böcekleri.
Halı böcekler adından da anlaşılacağı gibi halı ve yünlü malzemeler üzerinde yaşamayı seven canlılardır. Un ve kırıntılarla beslenen bu canlı dünyanın en yaygın türleri arasında yer almaktadır. İnsanlar için hiçbir tehlike arz etmez ama aynı şeyi yünlü kıyafetleriniz için geçerli değil, tam bir hergeledir ve ne bulsa parçalar.
Kırkayaklar.
Kırkayaklar herkesin korktuğu bir tür ama o kadar korkunç ve tehlikeli değildir, bu yazıdan sonra her gördüğünüzde hazır ol a geçip selam vereceğinizden eminim. Kırkayaklar evlerin fedaileridir. Evde o ne derse o olur o kim çok yaşayacak karar verirse o yaşar o kadar! Tabii şaka bir yana, Kırkayaklar evlerimizde bulunan diğer böceklerin nüfuslarını kontrol etmek için evimizde bulunan en maharetli canlıdır. Hızlı cesur ve atiktirler, korkmazlar savaşa girmekte. Kırkayaklar gümüşçün, ateş böcekleri, böcek larvaları, hamam böcekleri ve örümceklerle ziyafet çekmeyi sever. Bu da sizin ilginizi çekti değil mi?
Eşek arısı ve Arılar.
Eşekarıları ve Bal arıları, aslında bal arılarının bizim evimizle pek işleri yoktur ama onları bize çeken maalesef ev kokuları parfümler ve hoş kokulu iç mekân çiçek'lerimizdir. Eşekarıları genelde beslenmek için evlerimize girerler, onları rahatsız etmeden tülleri ve canlarınızı açık bırakmalısınız, çıkıp gitsinler, eğer çıkamaz ve odanızda kalırsa mutlaka gece sizi iğneleyecektir. Hangi arı olursa olsun uçmak onların en önemli özelliklerinden biridir ve kapalı ortamlar onları aşırı gerer ve strese sokar, lütfen bir eşekarısına meydan okumaya kalkmayın. Bu tüm arılar için de geçerlidir.
Karasinekler.
Karasinekler özellikle ilkbahar, yaz ve sonbahar başları zamanlarında bizler için tam bir baş belasıdır. Gece uyumanıza, salonda oturmanıza hatta yemek yerken bile sofranızda size müsaade etmez. Onlardan kimyasal yollar dışında bu yazıdan önce kurtulmak mümkün değildi, şimdi neler yapabiliriz ona bakalım. Karasinekler evimizde diğer yazdığım türlerle aynı amaç için bulunurlar. Açıkta bulunan neredeyse her gıda onların menülerinde yer alır, hızlı beslendikleri gibi hızlıda üreyebilmektedirler. Onlardan kurtulmanın yolları aslında gerek mutfakta gerek de dış mekânlarda dikkatli olmaktan geçer. Açıkta gıda bırakılmamalıdır özellikle et ürünleri, karasinekler bir et parçasına anında yumurta bırakabilirler, bunu asla unutmayın.
Sivrisinekler.
Şimdi diyeceksiniz ki, ne yani kanımızı da mı taşımayalım? Yok yok öyle değil sakin. Sivrisinekler insanları ciddi baş belalarıdır. Taşıdıkları hastalıklar inanılmaz boyutlara gelebilmektedir. Kaşıntılı ısırıkları can sıkıcıdır, ancak aynı zamanda bir sağlık tehdidi de olabilirler. Bazen Batı Nil virüsü ve Zika virüsü gibi ciddi hastalıklar taşırlar. Sivrisinekler, pencerelerden, kapılardan veya diğer açıklıklardan uçarak evinize girer. İnsanların veya evcil hayvanların kanıyla beslenirler. Peki bu canlılar evimize neden gelir?
Evimizde bulunma amaçları sadece beslenmek içindir. Peki neden evimiz?
Bu sorunun cevabı aslında çok basit. Bu tamamen bizim suçumuzdur. Nasıl?
Sivrisinekler su da, çürümüş meyvelerin içine yumurta bırakır ve larvaları burada gelişir. Ne yapmamız lazım?
Eğer evinizin etrafında göl dere akarsu varsa ve istediğiniz şey doğal mücadele ise buraların ekolojik dengelerini çok iyi korumalısınız, örnek balıkları öldürmeyin ve koruyun. Yetişkin balıklarda dahil yavru balıklar, yusufçuklar gibi birçok canlının besin kaynaklarıdır bu larvalar.
Bahçenizi temiz tutun ve su biriktirmek için ağızları kapalı kaplar kullanın kesinlikle yiyemeyeceğiniz meyve ağaçlarının yerlerine normal ağaçlar dikin. Toprağa düşen her meyve sivrisinek dahil olmak üzere birçok canlı için üreme alanı oluşturacağını asla unutmayın.
Örümcekler.
Dünyada en yaygın fobilerden biri de araknafobia, yani örümcek korkusu. Örümcekler inanılmaz canlılardır, kimi ağ kurar, kimi pusu kurar ve avını yakalar. Evimizde bulunan örümceklerde bizim için hizmet eden diğer canlılardan biridir. Bütün evlerde örümcek vardır. Ancak korkunç ünlerine rağmen, nadiren insanları ısırırlar. Aslında, iç mekân örümcekleri insanlara oldukça faydalıdır. Evdeki diğer böcekleri avlarlar ve haşere sayılarını düşük tutmada büyük ölçüde yardımcı olurlar. Ne yapacağız diyorsunuz biliyorum ama az sabır yazının sonunda kesin kurtuluş çözümünü yazacağım.
Bitler.
Evet aranızda bit yüzünden kafası kazıtılmayan var mı benim yaşımda olanlardan? Evet özellikle ilkokul yıllarında (1986) bit öğrenciler için tam bir baş belasıydı, eğer birinde bit varsa bir haftada koca sınıf bitlenirdi ve aileler de çocuklarından bitleri kapardı, herkes deli gibi kaşınırdı. Bitler gözle detaylıca görülemeyecek kadar küçük canlılardır ve sebeple onları fark etmek maalesef zordur, hele ki yavaş dediğimiz yavruları ve yumurtalarını. Bitler mikro besin tutkunlarıdır, bunlar küf ve mantarları severler. Evimizde bulunan bitler genelde duvar kağıtlarının içinde yaşarlar bununda sebebi kağıdı yapıştırmak için kullandığımız glitolin tutkalının yapısıdır. Bu tutkal onları cezbeden bir besin gibidir.
Cırcır böcekleri.
Bu böcekler sadece öylesine evinizi ziyaret ederler, bunu bir merak ya da hava koşullarından korunmak için yaparlar. Eğer bir sesler duyuyorsanız kıyafet dolaplarınıza bakmanız yeterli olacaktır.
Hap böcekleri.
Belki inanamayacaksınız ama Hap böcekleri ıstakozlarla akrabadır ve aslında zırh benzeri vücutlarının altında solungaçları vardır ve solungaçlardan nefes alırlar. Eğer kururlarsa nefes alamazlar, bu nedenle evinizdeki ıslak noktalara yakın dururlar. Onlardan kurtulmanın yolu ise her yerin kuru olmasıdır.
Gümüşçünler.
Bu hızlı hareket eden bu böcekler bazen kutularla evlere getirilir veya kendi başlarına bir delikten içeri girebilirler. Tahıl, un ve kumaşlardan tutun duvar kağıdına, kitaplara ve yapıştırıcıya kadar çok çeşitli şeyleri yerler. Gündüz aktif değillerdir, Gümüşçünler gece avcılarıdır. Bodrumlar, dolaplar, kitaplıklar, kazan daireleri ve çatı katları gibi çok sık gitmediğiniz yerlerde inanılmaz bir şekilde çoğalır ve yaşarlar. Ben bu böceklere kitaplık katilleri derim. Kitaplıklar en çok tozun tutunduğu alanlardır ve kitaplar nemi barındırırlar, nem ve toz birleşince gümüşçünler için vazgeçilmeyecek ortamlar oluştururlar.
Kalkan böcekleri, namı değer osuruk böceği.
Bu türün insanlarla işi yoktur ve evinizde bulunmalarının tek sebebi yumurtlamak ve kışı sıcak bir mekanda geçirme isteğidir. Camlarınız açık ve ışığınız yanıyorsa bu onu evinize çekecek tek sebeptir.
Suikastçi böcek.
Bu böcekler yaz mevsiminde rahat bir ortam olarak evinize konuk olurlar, iyi bir ortam kamuflajı için ortamda bulunan yapısal malzemeleri üzerimde yarı yapışkan olan yüzeylerine yapıştırarak iyi bir kamuflaj sağlarlar. Avlarını sakince ve sabırla hiç kıbırdamadan beklerler ve avlarına saldırırlar. Çok nadirde olsa bazen insanlardan da kan emerler ve keskin bir acıya sebep olurlar fakat herhangi bir alerjik etkiye sebep olmazlar.
Güve.
Evet, güveler (Pyralidae: Lepidoptrera) aslında tahtakurularını yerler ama larva evresinde değil tabii ki. Dünyadaki çoğu evin çevresinde binlerce güve türü vardır ve bunlar, dolabınızda saklanan kıyafetleriniz dışında Mutfağınızda bulunan kuru gıdalarınıza çok az zarara sebebiyet verirler. Mobilyalarınıza veya yatağınıza akın eden güveler görürseniz, anlayın ki evde tahta kurusu sorununuz vardır.
Tahta kurusu.
Evinizin veya iş yerinizin yatak böceklerinin istilasına uğradığının farkında bile olmayabilirsiniz. Onları neyin çektiğini biliyorum, bunu tek sebebi var besin bolluğu, tahta kurularını görmeniz imkansız sayılabilecek gibi bir durum aslında, gece avcıları olduklarından gece beslenirler ve gündüz saklanabilecekleri her yerde olabilirler. Bu canlılarla baş etmenin en iyi yolu düzenli olarak yatak örtülerinin yıkanmasıdır.
Akrepler.
Evet geldik en korkulan ve insanların rahatsız olduğu bir türe, Akrepler. Akrepler Ev aleminin Polat Alemdarıdır. Evimizde yaşayan her böceği ve larvasını avlarlar ve afiyetle yerler. Birçok insan akrepleri göremezler ama geceden kalma değiştirdikleri kabuklarını salonda ya da farklı yerlerde bulabilirler. Akrepler gece avcılarıdır ve nemli ve serin yerlerde yaşarlar. Ev ortamları akreplerin yaşam alanları değildir ve evlere genelde kapı aralıkları pencere ve çatlaklardan girerler, burada barınıp barınmamak tamamen onun değil sizin tercihinizdir. Eğer eviniz diğer canlılar için bir besin deposuysa bu evinizi akrepler için geniş bir dünya mutfağına çeviriyor maalesef. Her şey size bağlı.
Evet size evde bulabileceğiniz ve karşılaşacağınız canlılardan bahsettim ama fark ettiniz mi bilmiyorum ama her şey sizi işaret ediyor ve suçlu sizi gösteriyor, bu canlılar tamamen masumlar ve tek amaçları var arkanızı toplamak için bir şehir ve yaşantı inşa etmeleri, bunu da sizin için yapıyorlar. Eğer evinizi iki günde bir temizliyor havalandırıyorsanız kesinlikle bu böceklerle karşılaşmanız mümkün değildir ama evinizde bu canlıları görüyor ve görmeye de devam ediyorsanız lütfen bir taraflarınızı kaldırın ve işe koyulun. Önce mutfaktan başlayarak, yemek masası, banyo, ve diğer odaları temizleyiniz. Eğer evinizde artık besin varsa böcek vardır. Besin yoksa böcekte yoktur. Böcekler bizim doğal ve beleş hizmetçilerimizdir. Bizler onları besliyor onlar da bize emek veriyor gibi bir durum işte bu. Böceklerden korkmayın. Dünyada var olan her böceğin sahip olduğu bir özelliği ve üstlendiği bir görevi vardır.
Ahmet TAŞÇI
Bit ve Hamam böceği foto: Angora ilaçlama
Cırcır böceği: https://www.hayretedeceksin.com/
Hap böceği: stringfixer.com
Gümüşçün foto:Christian Fischer