Hastalık taşıyan keneler ,Türkiye genelinde ve köylerinde kısaca her yerde bulunabilirler. Tüm keneler enfekte riski taşımazlar .Avrupa'da enfeksiyon oranı daha yüksektir
Keneler çok küçük olabilir ve bu sebeple fark edilmeyebilir
En aktif oldukları zaman Mart-Ekim ayları arası, ancak kış günlerinde aktif olabilirler( Keneler kışın hayatta kalabilir ve ayrıca kış keneleri de mevcuttur)
Bir kenenin size yapıştığını asla hissedemezsiniz, bu yüzden cildinizi ve çocuklarınkini kontrol edin etmeyi asla unutmayın.
Bir keneyi ezmeden düzgün bir şekilde çıkarın, kenelere yapacağınız her fiziki müdahalenin işi daha kötüye götüreceğiniz asla unutmayın. Rahatsız edeceğiniz bir kene sizlere sizden önce takıldığı hayvanın da hastalıklarını barındıran kusmuğu bırakacağını da unutmayın.
Keneler örümcekler, akarlar ve akreplerle akrabadır. Türkiye’de yaşayan birçok farklı kene türü vardır, her biri farklı hayvan konakçılarının kanıyla beslenmeyi tercih eder. Türkiye’de insanları ısırması en muhtemel olanı Koyun kenesi , Ixodes ricinus'tur . İsmine rağmen, koyun kenesi bir çok çeşitli memelilerden ve kuşlardan beslenirler .
Dünyanın diğer bölgelerinde farklı keneler vardır ve farklı hastalıklar taşırlar. ABD'de en yüksek risk Geyik kene Ixodes scapularis'den gelir, ancak bu Avrupa'da ve Türkiye de henüz kaydedilmemiştir.
Bir kenenin yaşam döngüsünün dört aşamadan meydana gelir : yumurta, larva, erişkin altı ve yetişkindir. Larvalar, nimfler ve yetişkinler çoğu zaman yerde, bitki üzerinde yada memeli üzerinde bulunur. Bir kenenin yumurta halinden tam erişkin hale gelebilmesi neredeyse iki yıl sürer.
Keneler de bir çok canlı gibi direk gün ışığına karşı hassastırlar. Bir konukçu aramanın dışında genelde gölge ve nemli yaşam alanlarını tercih ederler. Örnek I. ricinus un gün ışığına karşı hassasiyeti yüksektir.
Keneler diğer hayvanların kanıyla beslenir. Bu sebeple ki bir hayvandan bir enfeksiyon alırsa, bir sonraki konukçu olarak beslendiği hayvana veya ısırdığı insana geçirir.
Bir kene beslenmeye başladığında, vücudunu kanla doldurulacak kadar kan emerler. Yetişkin dişiler gerçek boyutlarının birçok katına kadar şişebilirler. Kan keseleri doldukça genellikle daha açık renkli olurlar ve genellikle gri renkli küçük bir bezelye boyutuna ulaşabilirler. Larvalar, nimfler ve yetişkin erkekler beslendikleri zaman dişiler kadar şişmezler, bu nedenle kene büyüklüğü enfeksiyon riski için güvenilir bir gösterge değildir. Rahatsız edilmezse, bir kene 5 ila 7 gün boyunca beslen ve konuçusunu terk eder.
Isırık genellikle ağrısızdır ama kaşıntı bunu ele verebilir. Bakteriyel enfeksiyon riski, kenenin ne kadar süredir bağlı olduğuna göre değişebilir. Yani şu demek oluyor , kene sizi emmeye başlayalı 5 saate bir problem oluşturma bilir (bu türe bağlı olarak değişiklik gösterebilir) ama 5 saat ve üstü durumlarda risk olasılığı artar. Yurt dışında bir çok sağlık kuruluğu bu saat ve zaman dilimine bakmaksızın bunu enfeksiyon riski kabul eder.
Türkiye ’de kene ısırığından yakalanabilecek birkaç hastalık
KKKA
Lyme borreliosis veya Lyme hastalığı,
Babesiosis
Anaplasmosis
riketsioz
Kene kaynaklı Ensefalit virüsü
Bazı keneler aynı anda birden fazla hastalık taşıyabilir ve bunları tek bir ısırıkta size aktarabilir. Ortaya çıkan semptomlar kafa karıştırıcı olabilir ve yanlış tanılara maruz bırakabilir. Bu gibi durumlarda tedavi zor olabilir.
Türkiye ve Orta Asya kene türleri listesi
Argasidae C.L.Koch, 1844 (Kış kenesigiller)
Argas
Argas abdussalami Hoogstraal & McCarthy, 1965 Afganistan
Argas beklemischevi Pospelova-Shtrom, Vasil’yeva & Semashko, 1963 Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan
Argas boueti Roubaud & Colas-Belcour, 1933 Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan
Argas confusus Hoogstraal, 1955 Afganistan
Argas hermanni Audouin, 1827 Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Afganistan
Argas latus Filippova, 1961 Kazakistan, Türkmenistan
Argas persicus (Oken, 1818) Türkiye, Orta Asya (Kümes kenesi)
Argas reflexus (Fabricius, 1794) Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan (Güvercin kenesi)
Argas vespertilionis (Latreille, 1802) Orta Asya (Yarasa kış kenesi)
Argas vulgaris Filippova, 1961 Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan
Ornithodoros
Ornithodoros alactagalis Issakjan, 1936 Türkmenistan
Ornithodoros asperus Warburton, 1918 Kazakistan
Ornithodoros canestrinii (Birula, 1895) Kırgızistan, Türkmenistan
Ornithodoros capensis Neumann, 1901 Kazakistan, Özbekistan
Ornithodoros cholodkovskyi Pavlovsky, 1930 Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan
Ornithodoros coniceps Canestrini, 1890 Orta Asya
Ornithodoros lahorensis Neumann, 1908 Türkiye, Orta Asya (Lahor kenesi)
Ornithodoros maritimus Vermeil & Marguet, 1967 Türkmenistan
Ornithodoros tartakovskyi Olenev, 1931 Orta Asya
Ornithodoros tholozani (Laboulbène & Mégnin, 1882) Orta Asya
Ixodidae C.L.Koch, 1844 (Yaz kenesigiller)
Anomalohimalaya
Anomalohimalaya cricetuli Teng and Huang, 1981 Kırgızistan, Tacikistan, Sincan Uygur Özerk Bölgesi (Avurtlak kenesi)
Anomalohimalaya lamai Hoogstraal, Kaiser & Mitchell, 1970 Tacikistan (Tibet avurtlak kenesi)
Anomalohimalaya lotozkyi Filippova & Panova, 1978 Özbekistan, Tacikistan (Pamir avurtlak kenesi)
AponommaAponomma gervaisi (Lucas, 1847) Afganistan
Boophilus
Boophilus annulatus (Say, 1821) Türkiye, Orta Asya (Tek konaklı sığır kenesi)
Boophilus kohlsi Hoogstraal and Kaiser, 1960 Türkiye (Orta Doğu davar kenesi)
Boophilus microplus (Canestrini, 1887) Afganistan (Güney sığır kenesi)
Dermacentor
Dermacentor marginatus (Sulzer, 1776) Türkiye, Orta Asya
Dermacentor montanus Filippova & Panova, 1974 Kırgızistan, Tacikistan, Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Dermacentor niveus Neumann, 1897 Türkiye, Orta Asya
Dermacentor pavlovskyi Olenev, 1927 Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan
Dermacentor raskemensis Serdyukova in Pomerantsev, 1946 Afganistan, Kazakistan
Dermacentor reticulatus (Fabricius, 1794) Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan
Dermacentor silvarum Olenev, 1931 Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan
Haemaphysalis
Haemaphysalis concinna Koch, 1844 Kazakistan
Haemaphysalis cornupunctata Hoogstraal & Varma, 1962 Afganistan
Haemaphysalis danieli Cerny & Hoogstraal, 1977 Afganistan
Haemaphysalis erinacei turanica Pospelova-Shtrom, 1940 Orta Asya
Haemaphysalis kashmirensis Hoogstraal & Varma, 1962 Afganistan
Haemaphysalis pavlovskyi Pospelova-Shtrom, 1935 Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan
Haemaphysalis pospelovashtromae Hoogstraal, 1966 Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan
Haemaphysalis sulcata Canestrini & Fanzago, 1878 Türkiye, Orta Asya
Hyalomma
Hyalomma aegyptium (Linnaeus, 1758) Türkiye, Orta Asya (Kaplumbağa kenesi)
Hyalomma anatolicum anatolicum Koch, 1844 Türkiye, Orta Asya
Hyalomma anatolicum excavatum Koch, 1844 Türkiye, Orta Asya
Hyalomma asiaticum Schulze & Schlottke, 1929 Orta Asya
Hyalomma detritum Schulze, 1919 Türkiye, Orta Asya
Hyalomma dromedarii Koch, 1844 Türkiye, Orta Asya
Hyalomma hussaini Sharif, 1928 Afganistan
Hyalomma kumari Sharif, 1928 Afganistan, Tacikistan
Hyalomma marginatum turanicum Pomerantzev, 1946 Türkiye, Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan
Hyalomma schulzei Olenev, 1931 Afganistan, Türkmenistan
Ixodes
Ixodes apronophorus Schulze, 1924 Kazakistan, Kırgızistan
Ixodes arboricola Schulze & Schlottke, 1930 Afganistan (Baştankara kenesi)
Ixodes berlesei Birula, 1895 Tacikistan, Özbekistan
Ixodes crenulatus Koch, 1844 Orta Asya
Ixodes eldaricus Djaparidze, 1950 Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan
Ixodes hexagonus Leach, 1815 Türkiye, Kırgızistan (Kirpi kenesi)
Ixodes himalayensis Dhanda & Kulkarni, 1969 Afganistan (Himalaya kenesi)
Ixodes kashmiricus Pomerantzev, 1948 Kırgızistan (Keşmir kenesi)
Ixodes kazakstani Olenev & Sorokoumov, 1934 Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan (Kazakistan kenesi)
Ixodes laguri Olenev, 1931 Kazakistan, Türkmenistan
Ixodes lividus Koch, 1844 Kazakistan
Ixodes occultus Pomerantsev, 1946 Kazakistan, Türkmenistan
Ixodes persulcatus Schulze, 1930 Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan
Ixodes redikorzevi Olenev, 1927 Orta Asya
Ixodes ricinus (Linnaeus, 1758) Türkiye (Sakırga)
Ixodes semenovi Olenev, 1929 Kazakistan, Kırgızistan
Ixodes simplex Neumann, 1906 Afganistan
Ixodes stromi Filippova, 1957 Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan
Ixodes subterraneus Filippova, 1961 Türkmenistan
Ixodes vespertilionis Koch, 1844 Afganistan, Kırgızistan, Türkmenistan (Yarasa yaz kenesi)
Rhipicephalus
Rhipicephalus bursa Canestrini & Fanzago, 1877 Türkiye, Kazakistan, Türkmenistan (Avrasya davar kenesi)
Rhipicephalus leporis Pomerantsev, 1948 Orta Asya (Tolay kenesi)
Rhipicephalus pumilio Schulze, 1935 Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan
Rhipicephalus rossicus Yakimov & Kol’-Yakimova, 1911 Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan (Rus kenesi)
Rhipicephalus sanguineus (Latreille, 1806) Türkiye, Orta Asya (Kahverengi köpek kenesi)
Rhipicephalus schulzei Olenev, 1929 Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan (Gelengi kenesi)
Rhipicephalus turanicus Pomerantsev, 1936 Türkiye, Orta Asya (Turan kenesi)
Kaynaklar ve yazı: Ahmet Taşçı
www.lymediseaseaction.org.uk
1. Medlock et al. “Driving forces for changes in geographical
distribution of Ixodes ricinus ticks in Europe”. Parasites & Vectors 2013, 6:1
2. https://www.gov.uk/guidance/tick-surveillance-scheme
3. Bettridge et al. “Distribution of Borrelia burgdorferi sensu lato in Ixodes ricinus Populations Across Central Britain”. Vector borne and zoonotic diseases. 2013 Feb 19;13(X)
4. Robertson JN, Gray J, Stewart P. “Tick bite and Lyme borreliosis risk at a recreational site in England.” Eur J Epidemiol. 2000;16(7):647–52.
5. Medlock JM, et al. Distribution of the tick Dermacentor reticulatus in the United Kingdom. Med Vet Entomol. 2017;(April).
6. Cull B, et al Surveillance of British ticks: An overview of species records, host associations, and new records of Ixodes ricinus distribution. Ticks Tick Borne Dis. 2018;9(March):605–14.
7. Medlock JM et al Has the red sheep tick, Haemaphysalis punctata , recently expanded its range in England? Med Vet Entomol. 2018 Sep 8;32(4).
Prof. Dr. Zati Vatansever, Prof. Dr. Münir Aktaş, Prof. Dr. Ayşen Gargılı ve Prof. Dr. Levent Aydın, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) Hastalığının Vektörü Keneler: Biyoloji, hastalık nakli, mücadele ve korunma yolları, Nisan 2009
Richard G. Robbins & James E. Keirans , A Checklist of the Ticks (Acari: Ixodida: Argasidae, Ixodidae) of Central Asia (Afganistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan), with the Countries from which Each Tick has been Reported
Tick Species of Central Asia, Compiled by Richard G. Robbins, Ph.D.
G. V. Kolonin, Fauna of Ixodid Ticks of the World (Acari, Ixodidae), Moskova 2009