Zoantharia

Zoantharia – Zoanthidler / Koloni Polipleri Takımı

(Bu takım, deniz diplerinde sabit yaşayan, taşlara, mercanlara, süngerlere veya diğer sert yüzeylere tutunarak gelişen, tentaküllü ve genellikle parlak renkli poliplerden oluşan, hem simbiyotik hem serbest yaşayan anthozoan canlıları kapsar.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Zoantharia:
• zoon (Yunanca: hayvan) + anthos (çiçek) → “hayvan çiçekleri”
• Anlamı: “Çiçek gibi görünen hayvansal organizmalar” – görünüm olarak çiçekleri andırmaları nedeniyle

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Cnidaria (Knidli canlılar)
• Sınıf: Anthozoa (Deniz anemonları, mercanlar vb.)
• Alt sınıf: Hexacorallia
• Takım: Zoantharia (veya Zoanthidea)

➤ Önemli familyalar:

• Zoanthidae – Tropikal resiflerde yaygın, akvaryum türleri
• Parazoanthidae – Sünger ve mercanlarla simbiyotik türler (Parazoanthus, Savalia)
• Epizoanthidae – Hidroid ve kabuklularla ilişkililer
• Hydrozoanthidae, Abyssoanthidae – derin deniz türleri

Yayılış ve Habitat

• Küresel Yayılım:
• Tüm okyanuslarda; özellikle tropikal resif bölgelerinde
• Derin denizlerde de yaygın (örneğin Abyssoanthus)
• Habitat:
• Sığ resifler, mağaralar, kayalık kıyılar, gemi batıkları
• Sabit sert yüzeylere, süngerlere, mercanlara, hidroidlere tutunurlar
• 0–6000+ m arası derinliklere uyum sağlamış türler mevcuttur

Morfolojik Özellikler

• Polip yapısı:
• Silindirik gövde, üstte tentaküller
• Çoğunlukla 24–40 adet ince tentakül
• Tentakül dizilimi radial simetri gösterir
• Kolonizasyon:
• Tekil ya da yüzlerce polipten oluşan koloniler oluşturabilir
• Ortak bir dokusal taban (coenenchyme) ile polipler birleşebilir
• Renk:
• Sarı, turuncu, yeşil, kahverengi ve nadiren mor renklerde olabilir
• İskelet:
• Gerçek kalsiyum karbonat iskelet oluşturmazlar
• Bazı türlerde koruyucu dış protein tabakası gelişebilir

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme tipi:
• Heterotrofik – plankton, mikroskobik organizmalar
• Simbiyotik – bazı türler zooxanthellae (fotosentetik algler) içerir
• Ekolojik rol:
• Sabit yüzeyler üzerinde mikrohabitat oluşturur
• Süngerler, hidroidler, mercanlarla simbiyotik ilişkiler kurarak biyoçeşitliliği artırır
• Derin deniz kolonileri, mercan ormanlarının bileşeni olabilir

Tıbbi ve Biyoteknolojik Potansiyel

• Sekonder metabolit üretimi:
• Zoanthid türleri, palythine, zoanthamine gibi biyoaktif bileşikler üretir
• Bu maddeler antikanser, antimikrobiyal ve sinirsel etkiler açısından incelenmektedir
• Simbiyoz araştırmaları:
• Zooxanthellae ile simbiyotik yaşam, sıcaklık stresine karşı tolerans çalışmalarında kullanılır
• Yavaş büyüyen türler, iklim değişikliği etkilerini takip için model organizmadır

Zehirlilik Durumu

• Bazı Zoantharia türleri son derece toksiktir:
• Özellikle Palythoa ve Protopalythoa cinslerinde bulunan palitoksin, dünyanın en güçlü toksinlerinden biridir
• Akvaryumlarda teması tehlikeli olabilir – göz, cilt ve solunum yollarını etkileyebilir
• Parazoanthidae ve Savalia gibi türler toksik değildir, ancak karıştırılmamalıdır

Koruma Durumu ve Tehditler

• Pek çok tür IUCN tarafından değerlendirilmemiştir
• Ancak yaşam alanları:
• İklim değişikliği, kirlilik, aşırı yapılaşma ve dalış baskısıyla zarar görmektedir
• Tropikal resif türleri mercan beyazlaması süreçlerinden etkilenir

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• “Çiçek gibi hayvanlar” kavramı, Antik Yunan'da ilk defa Zoantharia için kullanılmıştır
• Bazı türleri akvaryum ticaretinde “button coral” ya da “colonial anemone” olarak satılır
• Doğu kültürlerinde rengin, büyümenin ve deniz ruhunun sembolü olarak kabul edilmiştir
• Japonya’da bazı Zoantharia kolonileri, tapınakların yakınında "yaşayan mücevher" olarak adlandırılır