Scleractinia

Scleractinia – Taş Mercanlar / Sert İskeletli Mercanlar Takımı

(Modern resifleri oluşturan mercanların neredeyse tamamı Scleractinia takımına aittir. Bunlar, kalsiyum karbonat iskeleti üreten, koloni hâlinde veya tekil yaşayan, fotosentetik simbiyozlara sahip veya heterotrofik türleri içeren, ekolojik olarak kritik organizmalardır.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Scleractinia:
• skleros (σκληρός, Yunanca: sert) + aktis (ἀκτίς: ışın, yapı) + -inia (takım eki)
• Anlamı: “Sert ışınlı yapı” – poliplerin oluşturduğu iskeletin katmanlı ve radyal (ışınsal) dizilimini tarif eder

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Cnidaria
• Sınıf: Anthozoa (çiçek hayvanları – mercanlar ve deniz anemonları)
• Alt sınıf: Hexacorallia
• Takım: Scleractinia Bourne, 1900

➤ Yaklaşık 31 familya, 250’den fazla cins, 1600’den fazla tür içerir

• Örnek familyalar:
• Acroporidae (boynuz mercanları)
• Faviidae (beyin mercanları)
• Caryophylliidae (tekil/derin su mercanları)
• Poritidae, Pocilloporidae, Mussidae

Yayılış ve Habitat

• Yayılış:
• Tropikal okyanuslardan kutup altı derin sulara kadar
• Özellikle: Hint-Pasifik, Büyük Set Resifi, Karayipler, Kızıldeniz
• Türkiye’deki Temsilcileri:
• Akdeniz’de simbiyotik olmayan (azooxanthellate) türler: Caryophyllia, Cladocora, Polycyathus
• Habitat:
• 0–3000+ m arası derinlik
• Kayalık dipler, mercan resifleri, mağaralar, dik duvarlar
• Işık ihtiyacına göre dağılım gösterir (zooxanthellae içeren türler 0–50 m’de)

Morfolojik Özellikler

• Vücut tipi:
• Koloniyel (çoğunlukla) veya soliter (tekil)
• Polip:
• Genellikle 6’lı simetriye sahip tentaküller
• Tentaküller kenarlı ve yakıcı hücreli
• İskelet:
• Aragonit (kalsiyum karbonat formu)
• Septa’lar (iç yapılar), radyal dizilimli
• Büyüme halkaları → yıllık artışlarla takip edilebilir
• Renk:
• Zooxanthellae taşıyan türler parlak renkli
• Taş mercanlar genellikle açık krem-beyaz iskeletlidir

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme türleri:
• Zooxanthellate (fotosentetik simbiyozlu): ışık yardımıyla enerji üretir
• Azooxanthellate (derin su türleri): plankton ve partikül ile heterotrofik beslenir
• Ekosistem işlevi:
• Tropikal resiflerin temel yapısını oluşturur
• 25%’ten fazla deniz canlısına barınma ve üreme alanı sağlar
• Sediment üretir, kıyı çizgilerini stabilize eder

Tıbbi ve Bilimsel Potansiyel

• Kalsiyum karbonat iskeletleri:
• Kemik grefti, doku mühendisliği çalışmaları
• Simbiyotik ilişkiler:
• İmmün sistem, oksidatif stres ve simbiyotik adaptasyon modelleri
• Mikrobiyom çalışmaları:
• Stres altındaki mikrobiyom değişimleri → erken uyarı sistemi olarak araştırılır

Endüstriyel ve Bilimsel Kullanım

• Paleoiklim araştırmaları:
• Isı, pH ve CO₂ değişimlerinin tarihsel kayıtlarını taşır
• Resif mühendisliği:
• Ekolojik restorasyon projelerinde çoğaltılarak yapay resif oluşturulabilir
• Asidifikasyon deneyleri:
• Okyanus asitlenmesinin biyolojik etkilerini gözlemlemede ideal test organizmalarıdır

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildir
• ❌ Bazı türlerin mukusları hassas ciltlerde alerjiye neden olabilir
• Sert dokular kesici olabilir – dalgıçların dikkatli yaklaşması önerilir

Koruma Durumu

• IUCN tarafından birçok türü Hassas (VU), Tehlikede (EN) veya Kritik (CR) kategorisindedir
• Başlıca tehditler:
• Okyanus ısınması → beyazlama (bleaching)
• Asitlenme
• Kirlilik, aşırı avcılık, turizm ve inşaat baskısı
• CITES Ek II listesinde yer alır → ticareti denetim altındadır

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Eski uygarlıklar (Antik Yunan, Roma) taş mercanları "deniz çiçeği taşı" olarak tanımlar
• Geleneksel tıpta kurutulmuş mercan tozları güçlendirici madde olarak kullanılmıştır
• Resifler dünya çapında “denizlerin Amazon Ormanları” olarak bilinir
• 2016’da Büyük Set Resifi’nde yaşanan en büyük beyazlama, Scleractinia türlerini ciddi şekilde etkilemiştir