Yllenus zaraensis

Harika bir örümcek türü olan Yllenus zaraensis, Salticidae familyasına yani **"Zıplayan Örümcekler"**e ait bir türdür. Bu örümcekler, adından da anlaşılacağı gibi, avlarını yakalamak için zıplama yeteneklerini kullanan, keskin görüşlü ve çevik avcılardır. Yllenus cinsi örümcekler, genellikle kuru ve kumlu habitatlarda yaşamaları ve özel bir yaşam tarzına sahip olmalarıyla bilinirler.

Yllenus zaraensis, Salticidae familyasına ait küçük ila orta büyüklükte, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 2009 yılında Logunov tarafından tanımlanmıştır. Tür adı, muhtemelen Türkiye'deki Zara ilçesine veya Zara bölgesine atıfta bulunmaktadır, bu da türün tanımlandığı veya yaygın olarak bulunduğu coğrafi bölgeye işaret eder.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Yllenus zaraensis'in bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Salticidae Blackwall, 1841 (Zıplayan Örümcekler)
• Cins (Genus): Yllenus Simon, 1868
• Tür (Species): Yllenus zaraensis Logunov, 2009

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Yllenus zaraensis, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Türkiye'ye özgü (endemik) bir türdür. Şu anki bilgilere göre sadece Türkiye'de kaydedilmiştir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'deki Salticidae familyası üzerine yapılan çalışmalarda Logunov tarafından 2009 yılında Türkiye'den yeni bir tür olarak tanımlanmıştır. Özellikle İç Anadolu bölgesinde, Kırıkkale gibi illerde gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye'nin kuru, step ve bozkır benzeri iklim ve coğrafi özelliklere sahip bölgelerinde bulunabileceğini göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte bir zıplayan örümcektir.
• Erkek: Karapaks uzunluğu yaklaşık 1.83 mm, genişliği 1.40 mm civarındadır. Karın uzunluğu ise 1.93 mm, genişliği 1.40 mm civarında kaydedilmiştir.
• Dişi: Karapaks uzunluğu yaklaşık 2.90 mm, genişliği 2.10 mm civarındadır. Karın uzunluğu 3.88 mm, genişliği 2.63 mm civarında kaydedilmiştir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Yllenus zaraensis, genellikle açık kahverengi veya sarımsı kahverengi tonlarında olup, üzerinde belirgin beyaz tüylerden oluşan desenler bulunabilir. Bu renklenme, kumlu habitatlarda mükemmel bir kamuflaj sağlar.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle sarımsı kahverengi veya kırmızı-kahverengi (metalik parlaklıkta) olup, göz alanı siyahtır. Yanaklar ve klypeus (ön yüz bölgesi) kırmızı-kahverengi veya sarımsı kahverengidir ve üzerinde tüyler veya pullar bulunmayabilir. Sternum (göğüs altı) kırmızı-kahverengi veya sarımsı kahverengi olup, beyaz tüylerle kaplıdır.
• Karın (Opisthosoma): Genellikle koyu gri veya sarımsı gri renkte olup, sırt tarafında ön kısımda geniş beyaz enine bir bant ve arka yarısında iki çift büyük beyaz leke bulunur. Alt kısmı sarımsıdır ve spinneretlerin (ipek bezlerinin) önünde bir çift küçük beyaz leke bulunabilir.
• Bacaklar: Genellikle kahverengimsi sarı renkte olup, özellikle ön bacakların (femur I) bazen koyu kahverengi olduğu belirtilmiştir. Palpler de sarımsı renktedir.
• Ayırt Edici Özellikler: Diğer Yllenus türleri gibi, Y. zaraensis'in de kesin teşhisi için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı incelenmesi gereklidir. Özellikle epigyne'de belirgin bir orta cep ve kalın duvarlı, kısa ve hafifçe bükülmüş kopülasyon kanalları bulunur.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Yllenus zaraensis, Türkiye'ye özgü endemik bir zıplayan örümcek türüdür ve bu, onun biyolojik çeşitliliğimiz açısından ne kadar özel olduğunu gösterir. Genellikle kuru ve kumlu bölgelerde yaşayan bu tür, avcılardan korunmak için harika bir kamuflaj yeteneğine sahiptir. Vücudundaki beyaz bantlar, kumlu zeminde onu neredeyse görünmez kılar. Keskin görüşleri ve ani zıplama yetenekleriyle küçük böcekleri avlamada ustadırlar. İnsanlar için kesinlikle tehlikeli değillerdir; zehirleri sadece avları üzerinde etkilidir ve insan sağlığına hiçbir risk oluşturmaz. Bu türün varlığı, bölgelerimizdeki ekolojik denge için faydalıdır."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Yllenus zaraensis da diğer zıplayan örümcekler gibi aktif ve gezgin avcılardır. Avlarını yakalamak için ağ kurmazlar; bunun yerine doğrudan avlarının üzerine zıplarlar. Genellikle gündüz aktiftirler ve güneşli saatlerde avlanmayı tercih ederler.
• Avlanma Davranışı: Mükemmel görme yeteneklerini kullanarak avlarını (küçük böcekler ve diğer küçük eklembacaklılar) tespit ederler. Avlarına gizlice yaklaşır, ardından hızlı ve güçlü bir zıplamayla üzerlerine atlayarak yakalarlar. Zıplamadan önce kendilerini bir güvenlik ipliğiyle (ipek iplik) sabitlemeleri, olası bir düşüşte veya avı kaçırmaları durumunda geri dönmelerini sağlar.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) genellikle toprağın veya kumun içine kazdıkları küçük tünellerde veya taşların altına, ipekten yapılmış korunaklı bir yuvaya bırakır ve yavrular çıkana kadar onları korurlar. Yetişkinler genellikle ilkbahar ve yaz aylarında aktif olarak gözlemlenebilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, kuru, açık ve genellikle kumlu veya taşlık alanları tercih eder. Bozkır ekosistemleri ve seyrek bitki örtüsüne sahip kırsal bölgeler, Yllenus zaraensis için ideal yaşam alanlarıdır. Türkiye'deki kayıtlar, bu türün özellikle İç Anadolu'nun kurak veya yarı kurak bölgelerinde bulunduğunu göstermektedir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Yllenus zaraensis de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Salticidae familyasındaki hiçbir tür insan için tehlikeli değildir. Yllenus zaraensis'in de ısırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zıplayan örümceklerin zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir arı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi lokal, geçici semptomlar dışında bir sağlık riski oluşturmazlar. Bu küçük avcılar, doğanın biyoçeşitliliğinin önemli bir parçasıdır ve zararlı böceklerin kontrolünde değerli bir görev üstlenirler. Rahatsız edilmedikleri sürece insanlara saldırmazlar."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
3. New and poorly known species of Salticidae (Araneae) from Turkey and Iran - Siberian Zoological Museum: Yllenus zaraensis'in orijinal tanımlandığı ve fiziksel özelliklerinin detaylı verildiği bilimsel makale.
4. Kaynağa Erişim: http://szmn.eco.nsc.ru/persons/logunov/Log_ThalerVolume_2009.pdf (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/5781498 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
9. Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Kırıkkale İli Sıçrayıcı Örümcekleri (Araneae: Salticidae) Faunası Üzerine Çalışmalar: Kırıkkale'deki Yllenus zaraensis kayıtları ve Türkiye faunasıyla ilgili bilgiler.
10. Kaynağa Erişim: https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/204704/yokAcikBilim_460347.pdf?sequence=-1&isAllowed=y (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).