Xysticus robustus

Xysticus robustus, halk arasında "Yengeç Örümcekleri" olarak bilinen Thomisidae familyasına ait, genellikle bitki örtüsü ve toprak üzerinde kamufle olarak avlanan küçük bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri, avlarını yakalamak için ağ örmek yerine pusu kurma stratejisini benimsemişlerdir. Xysticus cinsi, genellikle yassı, tıknaz gövdeleri ve kamuflaj sağlayan kahverengi tonlarıyla bilinir.

Xysticus robustus, Thomisidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1832 yılında Alman araknolog Carl Wilhelm Hahn tarafından Thomisus robustus olarak tanımlanmış, daha sonra 1875 yılında Eugène Simon tarafından Xysticus cinsine aktarılmıştır. Son taksonomik güncellemelere göre, 2019 yılında Bassaniodes cinsine transfer edilmiştir ve güncel bilimsel adı Bassaniodes robustus (Hahn, 1832)'dir. Ancak, eski kaynaklarda ve halk arasında hala Xysticus robustus olarak anılabilmektedir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Xysticus robustus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Familya (Family): Thomisidae Sundevall, 1833 (Yengeç Örümcekleri)
Cins (Genus): Bassaniodes (eski adıyla Xysticus)
Tür (Species): Bassaniodes robustus (Hahn, 1832)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Bassaniodes robustus (eski adıyla Xysticus robustus), Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar geniş bir Palearktik dağılım göstermektedir. Avrupa'da Batı ve Orta Avrupa'da, kuzeyde İsveç'e kadar yayılış gösterir. Özellikle Birleşik Krallık'ta Dorset ve New Forest (Hampshire) gibi belirli bölgelerde kayıtları bulunmaktadır.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde Bassaniodes robustus (eski adıyla Xysticus robustus) yer almaktadır. Bazı akademik çalışmalarda Türkiye'de bulunan Xysticus türlerinin gruplandırılmasında "Xysticus robustus grup" adı altında 13 türden bahsedilmektedir, bu da B. robustus'un kendisinin veya ona yakın akraba türlerin Türkiye'deki varlığını destekler.

Fiziksel Özellikler

Boyut: Bassaniodes robustus orta büyüklükte bir yengeç örümceğidir.
Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 4.5 ila 8 milimetre arasındadır.
Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 6 milimetre arasındadır ve dişilerden daha koyu renkli olabilir.
Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, Thomisidae familyasının tipik özelliği olan yassı ve tıknaz bir gövde yapısına sahiptir. Vücutları genellikle yoğun tüylü ve dikenli tüylerle kaplıdır, bu da kamuflajına yardımcı olur.
Genel Görünüm: Renkleri oldukça değişken olabilir. Genellikle kahverengi, kırmızımsı kahverengi, grimsi kahverengi veya bej tonlarında olup, üzerinde karmaşık, koyu lekeler ve desenler bulunur. Bu renk ve desenler, örümceğin bulunduğu toprak, taşlar veya bitki döküntüsü arasında mükemmel bir kamuflaj sağlar.
Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Genellikle koyu kırmızımsı kahverengi ila grimsi kahverengi olup, geniş, açık renkli bir orta bant ve bu bandın içinde ucu keskin ve belirgin, koyu renkli bir üçgen nokta bulunur. Bu üçgen nokta, karapaksın neredeyse arkasına kadar uzanır.
Bacaklar: Açık kahverengiden siyaha yakın renklere kadar değişebilir, üzerinde açık çizgiler ve halkalar bulunur. İlk iki çift bacak diğer yengeç örümceklerinde olduğu gibi daha kalın ve güçlüdür, avı yakalamak için yana doğru uzanır.
Karın (Opisthosoma): Karın, sarımsı kahverengiden kırmızımsı kahverengiye kadar değişen renklerde olup, üzerinde koyu renkli, yapraksı bir desen bulunur. Erkeklerde karın koyu kahverengiden siyaha kadar değişen renklerde olabilir, üzerinde beyaz-sarımsı bir dış hat ve sarımsı-beyaz bantlarla yapraksı bir desen oluşturulabilir.
Ayırt Edici Özellikler: Bassaniodes robustus, Xysticus cristatus ve Xysticus audax gibi yakın akraba türlerle çok benzerdir ve sıklıkla karıştırılır. Kesin teşhis için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının benzersiz morfolojisinin mikroskop altında incelenmesi kritik öneme sahiptir. Özellikle karapaks üzerindeki koyu üçgen noktanın şekli ve uzanımı, bu türün ayırt edici özelliklerinden biridir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Xysticus robustus, taksonomik olarak yakın zamanda Bassaniodes cinsine alınmış olsa da, hala yaygın olarak Xysticus olarak bilinir. Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar geniş bir yayılıma sahiptir ve Türkiye'de de bulunmaktadır. Kamuflaj yeteneği, onu doğal ortamında gizlenmiş bir avcı yapar. Bu türler, ekosistemdeki küçük böcek popülasyonlarının dengelenmesinde önemli bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; doğanın karmaşık ağının ve biyolojik çeşitliliğimizin önemli birer bileşenidir."

Yaşam Biçimi ve Habitat

Yaşam Tarzı: Bassaniodes robustus, diğer yengeç örümcekleri gibi aktif avcılar değildir, pusu avcılarıdır. Ağ örmezler. Bunun yerine, avlarını beklemek için kurak çalılık alanlar, kıyıdaki kireçli otlaklar, taşlık, seyrek bitki örtülü alanlar ve yüksek bitki örtüsü arasında gizlenerek kamufle olurlar.
Avlanma Davranışı: Yavaş hareket ederler ve genellikle böceklerin geçtiği bir alanda kendilerini konumlandırarak, yakından geçen küçük böcekleri (sinekgiller, karıncalar, küçük böcekler vb.) ani ve hızlı bir hareketle güçlü ön bacaklarıyla yakalarlar. Avlarını zehir enjekte ederek felç ederler ve ardından sindirirler. Karıncalar da dahil olmak üzere diğer örümceklerin kaçındığı böcekleri bile avlayabilirler.
Habitat Tercihi: Kuru bozkırlar, otlaklar, ormanlık alanların kenarları ve açık güneşli alanlar tipik habitatlarıdır. Özellikle kuru fundalıklar ve kireçli otlaklar gibi taşlık, seyrek bitki örtüsüne sahip alanları tercih ederler.
Üreme ve Yaşam Döngüsü: Yetişkin bireyler genellikle Mayıs'tan Temmuz'a kadar aktif olarak bulunabilirler. Dişiler yumurta keselerini genellikle korunaklı bir yere, örneğin bir taşın altına veya bitki yaprakları arasına, ipekten bir yuvaya bırakır ve yavrular çıkana kadar onları koruyabilirler. Erkekler dişilerle çiftleşmek için ilginç bir yöntem kullanır: dişinin bir bacağını yakalar, mücadeleyi bırakmasını bekler, onu ipekle yere bağlar ve ardından çiftleşmek için altına sürünür.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Bassaniodes robustus da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
İnsanlar İçin Tehlikesi: Thomisidae familyasının zehirleri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Bassaniodes robustus da dahil olmak üzere bu örümcekler genellikle küçük boyutludur ve zehirleri, avladıkları böcekler üzerinde etkili olacak şekilde evrimleşmiştir. İnsanlar tarafından ısırılma olasılığı oldukça düşüktür; çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve ancak sıkıştırıldıklarında veya kendilerini tehdit altında hissettiklerinde ısırırlar. Isırsalar bile, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık, lokal ağrı veya şişlik dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Yengeç örümcekleri, ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynayan faydalı canlılardır. Xysticus robustus (veya güncel adıyla Bassaniodes robustus) gibi türlerin zehirleri insanlar için zararsızdır. Onlar doğanın dengesinin bir parçasıdır ve rahatsız edilmedikçe insanlara zarar vermezler. Bu türlerin doğal habitatlarının korunması, biyoçeşitliliğimiz için büyük önem taşımaktadır."
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden iyileşir.
Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
araneae - Bassaniodes robustus - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fenolojisi hakkında bilgi.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/412/Bassaniodes_robustus (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/10887140 (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
Spider Recording Scheme - Summary for Xysticus robustus (currently Bassaniodes robustus): Birleşik Krallık'taki dağılımı, habitatı ve koruma durumu hakkında detaylı bilgiler.
Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Xysticus+robustus (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.
Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
Ulusal Tez Merkezi (YÖK) - Türkiye'deki bazı Xysticus (Araneae: Thomisidae) türlerinin genital morfolojisi: Türkiye'de Xysticus robustus grubuna ait türlerin varlığını gösteren akademik bir tez.
Kaynağa Erişim: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=LAHenpaupH0LltRk0vwy4w