Xysticus luctuosus
Xysticus luctuosus, halk arasında "Yengeç Örümcekleri" olarak bilinen Thomisidae familyasına ait, genellikle bitki örtüsü ve toprak üzerinde kamufle olarak avlanan küçük bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri, avlarını yakalamak için ağ örmek yerine pusu kurma stratejisini benimsemişlerdir. Xysticus cinsi, genellikle yassı, tıknaz gövdeleri ve kamuflaj sağlayan kahverengi tonlarıyla bilinir.
Xysticus luctuosus, Thomisidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1836 yılında Britanyalı doğa tarihi bilgini John Blackwall tarafından Thomisus luctuosus adıyla tanımlanmıştır. Daha sonra 1872 yılında İsveçli araknolog Tamerlan Thorell tarafından Xysticus luctuosus adıyla revize edilmiştir. "Luctuosus" tür adı Latince "kederli" veya "yaslı" anlamına gelir; bu ismin örümceğin koyu renklerine veya desenlerine atıfta bulunduğu düşünülmektedir.
Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım
Taksonomik Konum
Xysticus luctuosus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:
- Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
- Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
- Familya (Family): Thomisidae Sundevall, 1833 (Yengeç Örümcekleri)
- Cins (Genus): Xysticus C. L. Koch, 1835
- Tür (Species): Xysticus luctuosus (Blackwall, 1836)
Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu
Xysticus luctuosus, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik biyocoğrafik bölgesinde geniş bir yayılıma sahiptir. Bu, Kuzey Amerika, Avrupa, Türkiye, Kafkasya, Rusya (Avrupa'dan Uzak Doğu'ya kadar) ve Kazakistan gibi geniş bir coğrafi alanı kapsar. Kuzeybatı ve Orta Avrupa'da yaygın bir türdür.
Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde Xysticus luctuosus yer almaktadır ve özellikle Bursa'daki Uludağ gibi bölgelerden kayıtları mevcuttur. Ancak, bazı eski kayıtların Xysticus acerbus gibi benzer türlerle karıştırılmış olabileceği de belirtilmiştir, zira bu türlerin dişileri birbirine oldukça benzeyebilir.
Fiziksel Özellikler
- Boyut: Xysticus luctuosus küçük ila orta büyüklükte bir yengeç örümceğidir.
- Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 7 ila 8 milimetre arasındadır.
- Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 4 ila 5 milimetre arasındadır ve dişilere göre genellikle daha koyu renklidir.
- Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, Xysticus cinsinin tipik özelliği olan yassı ve tıknaz bir gövde yapısına sahiptir. Vücutları genellikle yoğun tüylü ve dikenli tüylerle kaplıdır, bu da kamuflajına yardımcı olur.
- Genel Görünüm: Ana renkleri genellikle kızıl kahverengi, kahverengi veya koyu kahverengi tonlarındadır. Alacalı veya benekli bir görünüme sahiptirler. Bu renk ve desenler, örümceğin bulunduğu toprak, ağaç kabukları veya yaprak döküntüsü arasında mükemmel bir kamuflaj sağlar.
- Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Karapaks kızıl kahverengi olup, arka bölgede yarımay biçiminde açık renkli bir leke bulunabilir. Keliserin yukarı kısmı ve gözlerinin altı açık renk olabilir. Pedipalpler ve keliserin ön kısmı bazı uzun dikenlerle kaplıdır.
- Bacaklar: İlk iki çift bacak diğer yengeç örümceklerinde olduğu gibi daha kalın ve güçlüdür, avı yakalamak için yana doğru uzanır. Bacaklar açık renkte lekeli olabilir. Özellikle femur ve tibia açık renkli uzun çizgilere sahip olabilir. Metatarsus I ve II ile tibianın çok sayıda dikene sahip olması dikkat çekicidir.
- Karın (Opisthosoma): Karın açık veya kızıl kahverengi olup, aralıklı uzunlamasına açık renk çizgilerle desenlenmiştir. Örü memeleri kahverengidir.
- Ayırt Edici Özellikler: Xysticus luctuosus'u diğer Xysticus türlerinden, özellikle Xysticus acerbus türünden ayırmak zordur. Kesin teşhis için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının benzersiz morfolojisinin mikroskop altında incelenmesi gereklidir. Özellikle erkeklerde palp koyu kahverengi olup, tibial apophysis iki parçalıdır. Dişilerde epigyne, geniş oval bir epiginal oluk ve geniş, çıkıntılı bir septum ile karakterizedir. Vulva ise hunili, çok koyu iki kısımdan oluşur ve arka kısma doğru genişler.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Xysticus luctuosus, Holarktik bölgede geniş bir yayılıma sahip, özellikle ormanlık alanlarda ve alçak bitki örtüsünde bulunan bir yengeç örümceği türüdür. Renkleri ve desenleri, avlandıkları ortamla mükemmel bir uyum sağlayarak kamufle olmalarına yardımcı olur. Bu türler, ekosistemdeki küçük böcek popülasyonlarının dengesini doğal yollarla sağlamada önemli bir avcı rolü üstlenir. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; bu canlılar, doğamızın değerli ve faydalı birer parçasıdır ve rahatsız edilmedikçe insanlara zarar vermezler."
Yaşam Biçimi ve Habitat
- Yaşam Tarzı: Xysticus luctuosus, diğer yengeç örümcekleri gibi aktif avcılar değildir, pusu avcılarıdır. Ağ örmezler. Bunun yerine, avlarını beklemek için orman zemininde, alçak bitki örtüsünde, çalılıklar üzerinde veya nemli yerlerdeki ormanlarda gizlenerek kamufle olurlar.
- Avlanma Davranışı: Yavaş hareket ederler ve genellikle böceklerin geçtiği bir alanda kendilerini konumlandırarak, yakından geçen küçük böcekleri (sinekgiller, karıncalar, küçük böcekler vb.) ani ve hızlı bir hareketle güçlü ön bacaklarıyla yakalarlar. Avlarını zehir enjekte ederek felç ederler ve ardından sindirirler.
- Habitat Tercihi: Genellikle ormanların zemininde, otsu tabakada ve çalılar üzerinde bulunurlar. Kısmen nemli yerlerde de görülebilirler. Hem ova hem de dağlık bölgelerde yayılış gösterirler.
- Üreme ve Yaşam Döngüsü: Büyük Britanya'da, her iki cinsiyetten ergin bireylerine genellikle Mayıs-Temmuz ayları arasında rastlanır. Dişiler yumurta keselerini genellikle korunaklı bir yere, örneğin bir taşın altına veya bitki yaprakları arasına, ipekten bir yuvaya bırakır ve yavrular çıkana kadar onları koruyabilirler.
Zehir ve Tıbbi Önem
- Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Xysticus luctuosus da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
- İnsanlar İçin Tehlikesi: Thomisidae familyasının zehirleri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Xysticus luctuosus da dahil olmak üzere bu örümcekler genellikle küçük boyutludur ve zehirleri, avladıkları böcekler üzerinde etkili olacak şekilde evrimleşmiştir. İnsanlar tarafından ısırılma olasılığı oldukça düşüktür; çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve ancak sıkıştırıldıklarında veya kendilerini tehdit altında hissettiklerinde ısırırlar. Isırsalar bile, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık, lokal ağrı veya şişlik dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Yengeç örümcekleri, ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynayan faydalı canlılardır. Xysticus luctuosus gibi türlerin zehirleri insanlar için zararsızdır. Onlar doğanın dengesinin bir parçasıdır ve rahatsız edilmedikçe insanlara zarar vermezler. Bu türlerin doğal habitatlarının korunması, biyoçeşitliliğimiz için büyük önem taşımaktadır."
- Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden iyileşir.
- Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.
Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
- Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- araneae - Xysticus luctuosus - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fenolojisi hakkında bilgi.
- Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/775/Xysticus_luctuosus (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
- Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2165055 (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.
- Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- Vikipedi (Türkçe): Xysticus luctuosus hakkında genel bilgiler ve Türkiye'deki dağılımına dair özet bilgiler.
- Kaynağa Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/Xysticus_luctuosus (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- Discrimination between Xysticus luctuosus (Blackwall) and X. acerbus Thorell - European Society of Arachnology: Xysticus luctuosus ve benzer türler arasındaki ayrımı gösteren bilimsel makale.
- Kaynağa Erişim: https://www.european-arachnology.org/esa/wp-content/uploads/2015/08/085-092_Helsdingen.pdf (Erişim tarihi: 22 Haziran 2025).
- Uludağ (Bursa) Thomisid ve Philodromid (Araneae: Thomisidae, Philodromidae) Faunası: Bursa'daki Xysticus luctuosus kayıtlarını içeren bir yüksek lisans tezi.
- Kaynağa Erişim: https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/3234/1/246453.pdf
- https://www.inaturalist.org/photos/444108689
- https://www.inaturalist.org/photos/444108708







