Streptopelia decaocto
Streptopelia decaocto
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Aves (Kuşlar)
- Takım: Columbiformes (Güvercinler ve akrabaları)
- Familya: Columbidae (Güvercingiller)
- Cins: Streptopelia
- Tür: S. decaocto
Latince Adın Anlamı
- Streptopelia:
- Yunanca streptos (çevrili, halka) + peleia (güvercin)
- "Boynunda halka olan güvercin" anlamında (tıpkı kara halka gibi)
- decaocto: Latince “on sekiz” demektir.
- Eski bir Avrupa efsanesine göre bu kuş, “de-ca-octo” gibi bir ses çıkarır ve vergiye, yoksulluğa, siteme işaret eden mistik bir ötüşle ilişkilendirilmiştir.
Tanım ve Morfoloji
- Boy: 31–33 cm
- Kanat açıklığı: 47–55 cm
- Ağırlık: 150–180 g
- Görünüm:
- Açık gri/bej vücut
- Boynunun arkasında belirgin siyah halka, bu halka ince beyaz kenarlıdır
- Gözler kırmızımsı-kahverengidir
- Gaga kısa, koyu; ayaklar pembe tonludur
- Uçuşu doğrudan ve hızlıdır; iniş anında kanat çırpmaları duyulabilir
- Ötüşü yumuşak, tekrar eden "guu-guuuu-gu" şeklindedir; özellikle sabah ve akşam saatlerinde belirgindir
Habitat ve Yayılım
- Anavatanı: Güney Asya
- yüzyılın başından itibaren tüm Avrupa’ya ve Orta Doğu’ya doğal yayılım göstererek hızla yayılmıştır
- Türkiye’de:
- Tüm bölgelerde görülür
- Kent merkezleri, köyler, tarım arazileri, bahçeler, parklar, orman kenarları
- Yerleşik kuştur – göç etmez
- Genellikle çift veya küçük gruplar hâlinde görülür
Ekolojik Rolü
- Beslenme:
- Tohumlar, küçük taneler, ekin artıkları
- Zaman zaman böceklerle veya meyveyle de beslenir
- Tohum yayılımına katkıda bulunur
- Evcil ortamlara kolayca adapte olduğundan insan-etkileşimli ekosistemlerin tipik bir türüdür
İnsana Zararlılık Durumu
- Doğrudan zararsızdır
- Ancak büyük popülasyonlarda:
- Balkonlara yuva yapabilir
- Dışkıları nedeniyle hijyen problemi oluşturabilir
- Nadir de olsa ornitoz (psittacosis) gibi hastalıkları taşıyabilir – yalnızca yoğun temasla bulaşır
- Aşırı yoğunluğu önlemek için yapay yuvalıklar doğru alanlara yönlendirilmelidir
İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi
- Yaralı birey bulunduğunda:
- Yavaş hareket edilerek yakalanmalı
- Karton kutuda sakin bir ortama alınmalı
- Veteriner, doğa koruma ya da kuş rehabilitasyon birimlerine yönlendirilmeli
- El teması gerekiyorsa mutlaka eldiven kullanılmalı
Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım
- Ekolojik araştırmalarda şehirleşmeye en iyi uyum sağlayan kuş türlerinden biri olarak kullanılır
- Popülasyon dinamikleri, kuş göçü olmadan yayılım başarısı gibi konulara dair model organizmadır
- Aynı zamanda insan-kent-doğa etkileşimleri üzerine sosyo-ekolojik çalışmalarda da referans türdür
İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar
- Anadolu'da halk arasında “kumru gibi sessiz”, “kumru gibi sadık” deyimleri yaygındır
- Efsanelerde hayırlı haberin taşıyıcısı olarak betimlenir
- Osmanlı döneminde güvercin besleme geleneğinin bir parçası olarak evcilleşmiştir
- Avrupa'da türün “decaocto” ötüşü, "de-ca-oc-to!" şeklinde duyulur ve gizemli anlamlar yüklenmiştir
- Üreme döneminde erkek birey, dişiye kur yaparken başını sallayıp ses çıkarır → bu davranış ritüelistik çiftleşme dansı sayılır
Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar
- Cramp, S. et al. (1985). The Birds of the Western Palearctic
- BirdLife International (2023). Species Factsheet: Streptopelia decaocto
- Türkiye Kuşları Atlası – DADALİST
- eBird Global Database
- Shirihai, H. & Svensson, L. (2018). Birds of the Middle East
