Scytodes velutina

Türkçe Adlandırma: Scytodes velutina için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına atıfta bulunarak "Kadife Fışkırtan Örümcek" veya "Fışkırtan Örümcek" olarak adlandırılabilir. İngilizce'de "Spitting Spider" (Fışkırtan Örümcek) olarak bilinir.

Scytodes velutina, Scytodidae familyasına ait, Avrupa'nın Akdeniz bölgesinden başlayarak Afrika, Ortadoğu ve Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada yayılış gösteren bir örümcek türüdür. Türkiye'de de varlığı kaydedilmiştir. İlk kez 1832 yılında C. H. Heineken ve R. T. Lowe tarafından tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Scytodes velutina'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Scytodidae
• Açıklama: Bu familya, "fışkırtan örümcekler" olarak bilinir ve avlarını zehir, ipek ve yapışkan bir madde karışımı fışkırtarak yakalama yetenekleriyle tanınır.
• Cins (Genus): Scytodes
• Tür (Species): Scytodes velutina Heineken & Lowe, 1832
• Açıklama: Tür, 1832 yılında Heineken ve Lowe tarafından tanımlanmıştır. Eş anlamlıları arasında Scytodes bizonata Risso, 1826 ve Scytodes velutina subsp. delicatula Simon, 1873 bulunmaktadır.

Genel Bilgiler

• Familya: Scytodidae
• Tip: Fışkırtan örümcek (Spitting Spider). Bu örümcekler, zehirlerini ve yapışkan bir maddeyi avlarına doğru fışkırtarak avlanırlar.
• Coğrafi Dağılım: Akdeniz bölgesi (Türkiye dahil), Madeira, Kanarya Adaları, Kuzey Afrika (Cezayir, Tunus), Ortadoğu (İsrail), hatta Réunion gibi daha uzak bölgelere de yayılmıştır (insan etkisiyle). Türkiye'de Batı ve Güneydoğu Anadolu'da kaydedilmiştir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Dişilerin vücut uzunluğu 5 ila 6 mm, erkeklerin ise 3 ila 4 mm arasında değişir.
• Renk: Genellikle kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen tonlardadır. Karapaks (sırt kabuğu) kahverengi veya koyu kahverengi olup, genellikle üzerinde iki adet siyah boyuna çizgi ve belirsiz koyu radyal çizgiler bulunur. Abdomen (karın) koyu kahverengiden siyaha kadar değişebilir. Bacaklar ve palpler de kahverengi ila koyu kahverengidir. Bazı açık renkli varyantları da bulunmaktadır, ancak desenler genellikle aynıdır.
• Gözler: Çoğu örümceğin aksine, Scytodes cinsinin üyelerinin altı gözü vardır ve bu gözler üç çift halinde (2-2-2) düzenlenmiştir.
• Ayırt Edici Özellikler:Fışkırtma Yeteneği: Avını zehir, ipek ve yapışkan bir madde karışımı fışkırtarak yakalama yeteneği.
• Kubbe Şekilli Karapaks: Zehir bezlerini ve fışkırtma mekanizmasını barındıran belirgin, kubbe veya kambur şekilli bir karapaksa sahiptir.
• Desenleri: Karapaks ve karın üzerindeki belirgin koyu desenler, özellikle koyu renkli karapaks ve bacaklar, diğer Scytodes türlerinden ayırt edilmesine yardımcı olabilir. Ancak, açık renkli formları da mevcuttur.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Scytodes velutina da diğer Scytodes türleri gibi genellikle ağ örmez. Bunun yerine, evlerdeki karanlık köşeler, mahzenler, dolaplar, kaya altları, ağaç kabuklarının altı ve çatlaklar gibi korunaklı yerlerde barınır. Bazı türler küçük, tübüler ipek barınaklar yapabilirler.
• Habitat Tercihi: Genellikle kuru ve güneşli alanları tercih ederler. Taşların altında, çatlaklarda veya gölgeli yerlerde bulunurlar. Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde yaygın olup, insan yerleşim yerlerinde (sinantropik olarak) de sıkça rastlanabilirler.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri saklanır ve geceleri avlanmak için ortaya çıkar. Yavaş hareket etme eğilimindedirler.
• Avlanma Davranışı: Avlanma stratejileri oldukça benzersizdir. Avlarına yavaşça yaklaşır, ardından zehirli ve yapışkan bir ipek karışımını hızla fışkırtarak avı felç eder ve yerine sabitler. Bu "fışkırtma" genellikle zig-zag bir desen oluşturur ve avı etkili bir şekilde sarar. Bu sayede kendilerinden daha büyük veya daha hızlı hareket eden avları bile etkisiz hale getirebilirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Başlıca besinlerini küçük böcekler (sinekler, karasinekler, hamamböcekleri) ve hatta diğer örümcekler oluşturur. Fışkırtma yetenekleri sayesinde geniş bir av yelpazesine sahiptirler.
• Avlanma Tekniği: Fışkırttıkları zehir, avın sinir sistemini etkileyerek felç olmasına ve aynı zamanda yapışkan madde ile hareketsiz kalmasına neden olur. Daha sonra zehirli keliserlerini kullanarak avlarını sindirirler.
• Üreme: Dişiler genellikle yumurta keselerini yanlarında taşırlar veya bir süre bir ipek ağına asarlar. Yumurtadan çıkan yavrular, dağılmadan önce bir süre annelerinin yakınında kalabilirler. Yetişkin bireyler genellikle yaz, sonbahar ve kış aylarında görülür.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, Scytodes velutina da dahil olmak üzere tüm Scytodes türleri zehirlidir. Zehirlerini avlarını felç etmek ve sindirimi başlatmak için kullanırlar.
• Zehir Türü: Scytodidae familyasının zehri, özellikle avı felç edici ve parçalayıcı özelliklere sahiptir. Zehir, aynı zamanda yapışkan ipek karışımının bir bileşenidir.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Genel olarak, Scytodes velutina'nın zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Bu örümcekler agresif değillerdir ve insanlarla nadiren etkileşime girerler. Isırık vakaları çok nadirdir ve genellikle örümcek kendini tehdit altında hissettiğinde veya sıkıştırıldığında meydana gelir. Zehirleri insanlar için tıbbi öneme sahip değildir.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: İnsan ısırığı vakaları nadir olduğu için kesin klinik veriler sınırlıdır. Ancak, diğer Scytodes türlerinden bilindiği kadarıyla, ısırıkları genellikle sadece lokal (yerel) ve hafif semptomlara neden olur:
• Hafif ağrı veya rahatsızlık
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık
• Hafif şişlik veya kaşıntı Bu semptomlar genellikle kısa sürede kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (örneğin, nefes darlığı, şiddetli kas spazmları veya anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) bu tür örümceklerin ısırıklarında son derece nadirdir, ancak bireysel alerjik hassasiyetler göz önünde bulundurulmalıdır.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Scytodes velutina ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik, kalp atış hızını artırarak zehrin yayılmasını hızlandırabilir.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Yükseltme: Mümkünse ısırılan uzvu kalp seviyesinin üzerinde tutmak, şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
5. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
6. Doktor Başvurusu: Genellikle tıbbi müdahale gerekmese de, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. ArachnoPhoto: Scytodes velutina'nın fiziksel özellikleri, habitatı ve dağılımı hakkında bilgiler.
4. Kaynağa Erişim: ArachnoPhoto. Scytodes velutina (Heineken & Lowe, 1832). https://www.arachnophoto.com/en/scytodidae-2/scytodes-velutina/ (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Scytodes velutina'nın küresel yayılış kayıtları ve taksonomik bilgileri.
6. Kaynağa Erişim: GBIF. Scytodes velutina Heineken & Lowe, 1832. https://www.gbif.org/species/5168918 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. araneae - Spiders of Europe: Avrupa'daki örümcek türleri hakkında detaylı bilgi ve görseller sunan bir veritabanı.
8. Kaynağa Erişim: araneae - Spiders of Europe. Scytodes velutina. https://araneae.nmbe.ch/data/1508/Scytodes_velutina (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. Saritaş, T., Kunt, K. B., & Yağmur, E. A. (2013). Genus Scytodes Latreille, 1804 in Turkey (Araneae, Scytodidae). Arachnologische Mitteilungen, 47, 41-44. (Bu makale, Scytodes velutina'nın Türkiye'deki varlığını ve tür hakkında bilgileri içermektedir.)
10. Kaynağa Erişim: ResearchGate. Genus Scytodes Latreille, 1804 in Turkey (Araneae, Scytodidae). https://www.researchgate.net/publication/255752191_Genus_Scytodes_Latreille_1804_in_Turkey_Araneae_Scytodidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
11. Fotoğraf:Albarubescens