Paxillosida

Paxillosida – Tüp Ayaklarında Emici Disk Bulunmayan Deniz Yıldızları Takımı

(Bu takım, diğer deniz yıldızlarından farklı olarak emici ayak disklerine sahip değildir ve dış mide çıkarımı yapmadan doğrudan avını yutan, aktif, yumuşak dip ortamlarına adapte olmuş türlerden oluşur. Özellikle kumlu, çamurlu tabanların baskın türlerindendir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Paxillosida:
• paxillus (Latince): küçük kazık, çivi → türlerin yüzeyinde bulunan kısa ve yoğun diken benzeri yapılara atıf
• -ida: zoolojik takım eki
• Anlamı: “Kısa kazık benzeri çıkıntılara sahip takım” – derilerindeki yapısal özellikleri betimler

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Echinodermata (Derisi dikenliler)
• Sınıf: Asteroidea (Deniz yıldızları)
• Takım: Paxillosida Perrier, 1884

➤ Bilinen önemli familyalar ve cinsler:

• Luidiidae – Luidia ciliaris, Luidia senegalensis
• Astropectinidae – Astropecten aranciacus, Astropecten irregularis
• Goniasteridae (bazı alt grupları) – sistematik olarak değişkendir

Yayılış ve Habitat

• Yayılış: Tropikal ve ılıman tüm denizler
• Habitat:
• Kumlu, çamurlu ve organik maddece zengin dipler
• 1–1000 m derinlik; bazı türler sığ kıyı şeridinden derin deniz bentik alanlara kadar yayılır
• Genellikle gözenekli zeminlerde kısmen gömülü olarak yaşarlar

Morfolojik Özellikler

• Kollar: 5–7 adet; uzun ve çoğu zaman narin yapıdadır
• Vücut: İnce, yumuşak yapılı; yüzeyde kısa diken benzeri yapılar (paxillae) ile kaplı
• Ambulakral sistem:
• Tüp ayaklar emici disk içermez → yüzeye tutunma yetenekleri yoktur
• Bu nedenle diğer deniz yıldızlarına göre daha hızlı ve akıcı hareket ederler
• Oral yüzey: Tipik olarak düz, ambulakral olukları açık
• Göz noktaları ve tüysü duyusal yapılar gelişmiştir (fotoreseptör, chemoreseptör)

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme tipi:
• Yırtıcı (predatör) ve çürükçül (detritivor) türler içerir
• Poliket solucanlar, bivalv kabuklular, küçük yumuşakçalar
• Dış mide çıkarımı yapmazlar → avı doğrudan yutarlar
• Ekosistem işlevi:
• Sedimentleri karıştırarak biyotürbatör (toprak işleyici) görevi görürler
• Dip organizmalarının dengelenmesinde rol oynarlar

Davranış ve Fizyolojik Özellikler

• Rejenerasyon:
• Kollar koparsa yeniden oluşabilir
• Hızlı tepki:
• Çoğu tür “ayaklarıyla” hızlı ilerleyebilir → özellikle Luidia ve Astropecten türlerinde
• Gömülme davranışı:
• Kum veya çamura kendini kısmen gömerek kamufle olabilir

Zehirlilik ve İnsanla Etkileşim

• Zehirli değildir
• ❌ Yenilmez – bazı türlerde tüylü yüzey yapılarından dolayı temas iritasyonu olabilir
• Balıkçılık açısından doğrudan ekonomik önemi yoktur
• Ancak habitat mühendisliği ve bentik ekosistem sağlığı açısından kritik role sahiptir

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Dalgıçlar tarafından en sık görülen “hareketli deniz yıldızları” bu takıma aittir
• Astropecten türleri, hızlı kum hareketleri nedeniyle “denizin koşucuları” olarak tanımlanır
• Paxillosida üyeleri, okyanus araştırmalarında dip canlılarının hareket modelleri açısından incelenir
• Fosil kayıtları Kretase dönemine kadar uzanır – oldukça eski bir deniz yıldız grubudur