Mullus surmuletus

Çanakkale Boğazı deniz araştırmaları (Türk Boğazlar Sistemi)

Mullus surmuletus – Çizgili Barbun / Akdeniz Barbunu

(Alt çenesindeki bıyıkları, sarı-siyah çizgili yan hattı ve ekonomik değeri yüksek lezzetli etiyle tanınan bu tür, Akdeniz ve Doğu Atlantik'te yaygın olup deniz diplerinde önemli bir ekolojik role sahiptir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Mullus: Antik Roma döneminden beri barbun balıklarını tanımlayan geleneksel ad
• surmuletus: Latince surmuletus → “küçük domuz balığı” anlamında; bazı kaynaklarda burnuyla dip karıştırma davranışına atıf
• Anlamı: “Barbun benzeri küçük dip eşeleyici balık”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Actinopterygii (Işınsal yüzgeçliler)
• Takım: Perciformes
• Familya: Mullidae (Barbun balıkları)
• Cins: Mullus
• Tür: Mullus surmuletus Linnaeus, 1758

Yayılış ve Habitat

• Coğrafi Yayılış: Doğu Atlantik (İngiltere kıyılarından Batı Afrika’ya), tüm Akdeniz, Ege, Marmara
• Türkiye’deki Durumu:
• Ege ve Akdeniz’de çok yaygın
• Marmara’da yaz aylarında artar
• Habitat:
• 5–200 m arası derinliklerde, kumlu, çakıllı veya çamurlu zeminler
• Liman içleri, kıyı şeritleri ve Posidonia çayırları gibi sakin alanları tercih eder

Morfolojik Özellikler

• Boyut: Genellikle 15–25 cm; maksimum 40 cm’ye ulaşabilir
• Vücut: Uzun, narin, silindirik yapı
• Renk:
• Taban rengi pembe-kırmızımsı
• Yan hattı boyunca sarı-siyah yatay şerit belirgindir
• Alt tarafı açık gümüş
• Alt çene: 2 adet uzun, duyusal bıyık (barbel) taşır
• Yüzgeç: Sırt yüzgeci genellikle sarı kenarlı, arkasında koyu leke bulunur

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme:
• Alt çenedeki bıyıklarla dipte eşinerek küçük yumuşakçalar, kabuklular, poliket solucanları ve detritus bulur
• Gece daha aktiftir, gündüz kısmen gömülerek kamufle olur
• Ekosistem rolü:
• Sedimentleri havalandırarak oksijenlenmeye katkı sağlar
• Avladığı küçük canlılarla bentik biyokütleyi düzenler
• Dipteki mikrohabitat çeşitliliğini etkiler

Tıbbi ve Besinsel Değer

• Zehirli değildir, güvenle tüketilir
• Et değeri yüksek, beyaz ve yumuşak etli
• Omega-3 yağ asitleri açısından zengindir
• Antioksidan pigmentler içerdiğinden renkli derisi besinsel biyoaktif potansiyel taşır

Ekonomik ve Balıkçılık Önemi

• Yüksek ticari değer:
• Taze, donmuş ya da işlenmiş olarak pazarlanır
• Restoranlarda özellikle “ızgara barbun” veya “tavada barbun” olarak sunulur
• Av yöntemleri:
• Trol, uzatma ağı, paraketa
• Mevsime bağlı olarak gece avcılığı öne çıkar
• Aşırı avcılık riski altındadır → bazı yerel bölgelerde popülasyon baskı altında

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Eski Roma’da en değerli sofralık balıklardan biri olarak kabul edilirdi
• Akdeniz’de bazı kıyı köylerinde "çizgili altın" veya "bıyıklı lüle" gibi adlarla anılır
• Çizgileri nedeniyle, deniz ressamlarının en çok çalıştığı küçük balık türlerinden biridir
• Türkiye'de halk arasında "gerçek barbun" olarak Mullus surmuletus ayırt edilir; Mullus barbatus daha silik desenlidir