Mullidae

Mullidae – Barbun Balıkları Familyası

(Alt çenelerinde bulunan duyusal bıyıklarıyla deniz tabanında besin arayan, genellikle renkli, küçük-orta boylu, sürü hâlinde yaşayan ve hem ticari hem de ekolojik açıdan önemli olan balık türlerini kapsayan bir familyadır.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Mullidae:
• Mullus (Latince): Antik Romalıların barbun balığı için kullandığı ad
• -idae: Zoolojide familya eki
• Anlamı: “Barbun benzeri balıklar familyası”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Actinopterygii (Işınsal yüzgeçliler)
• Takım: Perciformes
• Familya: Mullidae

➤ Önemli cins ve türler:

• Mullus barbatus (Kırmızı barbun – Akdeniz)
• Mullus surmuletus (Çizgili barbun)
• Upeneus moluccensis (Hint Okyanusu kökenli istilacı tür – Süveyş geçişiyle girmiştir)
• Pseudupeneus prayensis (Tropikal Atlantik türü)

Yayılış ve Habitat

• Yayılış: Tüm dünya tropikal ve ılıman denizleri
• Türkiye’deki Durumu: Ege, Akdeniz ve Marmara denizlerinde yaygın; bazı türler Karadeniz’in güney kıyılarında da gözlenir
• Habitat:
• 0–300 metre derinlik
• Kumlu, çamurlu dipler; liman içleri, kıta sahanlığı eğimleri
• Genellikle bentik (dipte yaşayan) ve gündüz saklanıp gece beslenen türlerdir

Morfolojik Özellikler

• Boyut: Genellikle 15–30 cm; bazı tropikal türler 40 cm’ye kadar ulaşabilir
• Vücut: Uzunlamasına ve sıkı pullarla kaplı
• Renk:
• Parlak kırmızı, turuncu, sarımsı ve çizgili desenler
• Özellikle Mullus surmuletus’ta yan çizgi boyunca belirgin şerit
• Belirleyici Özellik:
• Alt çenede 2 adet uzun “bıyık” (barbel) → duyusal organ olarak kullanılır
• Bu bıyıklar dipte yiyecek ararken dokunarak besin tespitini sağlar

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme:
• Dipteki omurgasızlar (poliketler, küçük kabuklular, yumuşakçalar)
• Organik artıklar → detritivor özellik
• Ekolojik işlev:
• Dipte sedimentleri karıştırarak oksijenlenmeye ve madde döngüsüne katkı sağlar
• Kendi türleriyle birlikte sürü oluşturduğunda, küçük balıklar ve deniz kuşları için av olur

Tıbbi ve Besinsel Değer

• Zehirli değildir, güvenle tüketilir
• Et değeri yüksektir → protein açısından zengindir, yağ oranı düşüktür
• Omega-3 bakımından değerlidir
• Antik Yunan ve Roma’da “lüks balık” olarak kabul edilirdi
• Günümüzde bazı türler (örneğin Mullus surmuletus) yüksek fiyatlıdır

Endüstriyel ve Balıkçılık Önemi

• Trol, uzatma ağı ve olta avcılığında önemli türlerdir
• Akdeniz ülkelerinde hem iç tüketim hem de ihracat açısından değerlidir
• Sürdürülebilirlik riski taşıyan türler vardır → bazı yerel türler av baskısı altındadır
• Upeneus moluccensis gibi Kızıldeniz kökenli istilacı türler, yerli barbun türlerinin yerini almaktadır

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Eski Roma’da canlı barbunlar lüks sofralarda renk değiştirmeleri için gösteri amaçlı sunulurdu
• Türkiye’de barbun balığı, mevsimine göre en çok tercih edilen ızgara/fritöz balıklarından biridir
• Bazı bölgelerde “kanatlı balık” ya da “yaldızlı balık” gibi adlarla anılır
• 2020 sonrası Akdeniz’de artan sıcaklıklar nedeniyle Hint-Pasifik türlerinin artışı gözlemlenmiştir