Hexanchus nakamurai

Hexanchus nakamurai, Köpekbalıkları takımı Hexanchiformes içinde, İnek Köpekbalığıgiller familyası Hexanchidae'ye ait, orta büyüklükte ve ilkel bir derin deniz köpekbalığı türüdür. Halk arasında Büyük Gözlü Altı Solungaçlı Köpekbalığı olarak bilinir ve adını, akrabası olan H. griseus'a göre çok daha büyük ve belirgin olan gözlerinden alır. Bu tür, modern köpekbalıklarından farklı olarak altı adet solungaç yarığına sahiptir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Büyük Gözlü Altı Solungaçlı Köpekbalığı, dünya genelinde tropikal ve ılıman suların derinliklerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Yaşamının büyük bir kısmını kıta yamacında geçirir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz'deki kıta yamacı boyunca uzanan derin sularında bulunan, görece daha az bilinen bir türdür.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Hexanchiformes (İnek Köpekbalıkları - İlkel Köpekbalıkları)
• Aile (Family):: Hexanchidae (İnek Köpekbalığıgiller)
• Cins (Genus):: Hexanchus
• Tür (Species):: Hexanchus nakamurai (Teng, 1962)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Orta büyüklükte bir köpekbalığıdır; maksimum uzunluğu yaklaşık 1.8 metre civarındadır, bu da onu H. griseus'tan (Kütburun Altı Solungaçlı) önemli ölçüde daha küçük yapar.
• Solungaç Yarığı Sayısı: Başının her iki yanında altı adet uzun solungaç yarığı bulunur.
• Gözler (Ayırt Edici Özellik): Türün en önemli ayırt edici özelliği, kocaman, vücut boyutuna göre orantısız derecede büyük olan gözleridir. Bu gözler, derin denizdeki düşük ışık koşullarına adaptasyondur.
• Kafa ve Burun: Burnu, H. griseus'a göre daha sivri ve uzundur. Ağzı, ventral (karın) kısımda konumlanmıştır.
• Yüzgeçler: Diğer ilkel köpekbalıklarında olduğu gibi, sadece tek bir sırt yüzgeci bulunur ve bu yüzgeç kuyruğa yakın yerleştirilmiştir.
• Renk: Sırtı ve yanları gri-kahverengi olup, karın kısmı daha açıktır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Kıta sahanlığının dış kenarı ve kıta yamacında, genellikle 90 ila 600 metre arasındaki derinlikleri tercih eden bentik (dip) bir türdür. Daha sığ veya daha derin sularda da gözlemlenebilir.
• Davranış: Gündüzleri derin sularda dinlenir, avlanmak için geceleri daha aktif hale gelir.
• Diyet: Diyeti; kemikli balıklar, kabuklular ve kafadanbacaklılar gibi daha küçük derin deniz avlarından oluşur.
• Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Embriyolar yumurta içinde gelişimini tamamlar ve canlı olarak doğar. Tek bir doğumda yüksek sayıda (yaklaşık 13 ila 26 arası) yavru dünyaya getirebilir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Geniş dağılımı nedeniyle küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Ancak bu durum, popülasyonlarının izlenmesinin zorluğundan kaynaklanabilir. Akdeniz gibi kapalı denizlerdeki popülasyonlar, yoğun derin deniz balıkçılığı nedeniyle daha hassas olabilir.
• Tehditler: Yaşadığı derinlik aralığı, derin deniz uzun olta ve trol balıkçılığı ile çakışmaktadır, bu nedenle yan av (bycatch) olarak yakalanma riski bulunur. Eti ve karaciğer yağı için ticari olarak değerlendirilebilir.
• Ekolojik Rolü: Derin deniz bentik ekosistemlerinde orta düzey bir yırtıcı olarak görev yapar.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Finucci, B. (2020). Hexanchus nakamurai. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
• Not: Kütburun Altı Solungaçlı Köpekbalığı (Hexanchus griseus) ile karıştırıldığında, H. nakamurai'nin daha küçük boyutu, daha sivri burnu ve çok daha büyük gözleri ayırt edicidir.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/172241137