Goniasteridae

Goniasteridae – Kalkan Yıldızları Familyası

(Çoğunlukla beşgen, kalın ve kalkan benzeri yapıları, zengin renk desenleri ve okyanus diplerinde yerleşik yaşamlarıyla tanınan, deniz yıldızları içindeki en çeşitli ve fosil kaydı bol olan ailelerden biridir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Goniasteridae:
• gonia (Yunanca: köşe, kenar)
• aster (Yunanca: yıldız)
• → “Köşeli/kalkan biçimli yıldızlar”
• Anlamı: “Köşeli yapılı deniz yıldızları familyası” – çünkü çoğu türü 5 kollu değil, beşgen ya da çokgen yapılıdır.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Echinodermata (Derisi dikenliler)
• Sınıf: Asteroidea (Deniz yıldızları)
• Takım: Valvatida
• Familya: Goniasteridae
• Bilinen cins sayısı: 70’ten fazla
• Bilinen tür sayısı: 260+ tür

Familya içindeki bazı bilinen cinsler: Goniaster, Fromia, Pentagonaster, Ceramaster, Choriaster, Nectria, Mediaster

Coğrafi Yayılış ve Habitat

• Yayılış: Tüm okyanuslarda – özellikle tropikal, subtropikal ve ılıman sularda
• Derinlik: 1 m’den 2000 m derinliğe kadar
• Habitat:
• Mercan resifleri
• Yumuşak dipli okyanus tabanı
• Taşlık kayalık alanlar
• Batıklar ve organik zengin çökeltiler

Morfolojik Özellikler (Aileye Özgü)

➤ Genel Yapı

• Vücut şekli: Tipik olarak beşgen ya da yıldız şekilli (5 kollu); bazı türlerde 6–8 kol olabilir
• Boyut: 3 cm – 50 cm arasında değişebilir
• Üst yüzey: Kalkan gibi kalkansı (ossiküllerle kaplı); düzensiz çıkıntılar ve renkli nodüller taşıyabilir
• Alt yüzey: Ambulakral oluklar, tüp ayaklar ve ağız merkezde
• Doku: Sert, granüllü ya da pullu; oldukça dayanıklı iskelet yapısı
• Renk: Parlak kırmızı, turuncu, mor, pembe, beyaz, mozaik desenler (gündüz kamuflajlı, gece avcı)

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme tipi:
• Etçil ya da detritivor (çürükçül)
• Bazı türler sünger, yumuşakça, mercan polipleri ya da organik çökeltiyle beslenir
• Beslenme şekli:
• Midelerini dışarı çıkararak dış sindirim yaparlar (Asteroidea’ya özgüdür)
• Ekolojik rol:
• Dip ekosistemlerinin organik döngüsünde ayrıştırıcıdırlar
• Bazı türler mercanları tüketerek resif yapısını etkiler
• Küçük deniz canlıları için mikrohabitat sağlarlar

Mikroskobik ve Genetik Özellikler

• Dikenli derileri ossikül adı verilen kalsiyum karbonat yapılarla sertleşmiştir
• Tüp ayaklar hidrolik sistemle çalışır (su damar sistemi)
• Genetik çalışmalar, özellikle Fromia ve Ceramaster gibi cinslerde spekülasyonel evrim göstermiştir
• Genomları, deniz canlıları için stres toleransı, yenilenme yeteneği ve simbiyotik yaşam üzerine model alınmaktadır

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildirler
• ❌ İnsanlar için toksik veya tehlikeli özellik taşımazlar
• Dokunulduklarında zarar vermezler, ancak narin türlerde doku zedelenmesi olabilir

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

• Yenilenme çalışmaları:
• Kollarını kaybettiklerinde hızlı rejenerasyon kabiliyetleri vardır
• Biyoindikatör organizma:
• Su sıcaklığı, oksijen ve kirlilik değişimlerine duyarlıdırlar
• Deniz canlılarındaki simetri-gen analizi ve sinyal iletimi çalışmaları için kullanılır
• Doğa eğitimi, deniz müzeleri ve akvaryumculukta estetik görünümleriyle dikkat çekerler

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Goniasteridae familyasının birçok üyesi astroloji ve deniz efsanelerinde “koruyucu yıldız” sembolüyle ilişkilendirilir
• Akdeniz'de bazı yerel halklar, beşgen yapılı Goniasteridae türlerini “deniz madalyası” olarak tanımlar
• Uzak Doğu'da bazı türlerin kabukları dekoratif ve şans objesi olarak kullanılır
• Paleontolojik olarak fosil kayıtları çok güçlüdür – kretase döneminden beri bilinirler