Dryomys nitedula

Gliridae (Yediuyurgiller) ailesine devam ediyoruz. Myomimus cinsinin gizemli türlerinden sonra, Türkiye'de geniş bir yayılışa sahip olan ve taksonomisi hala tartışılan Dryomys nitedula (Orman Yediuyuru veya Ağaç Yediuyuru) hakkındaki detaylı bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.

I. Taksonomik Sınıflandırma

• Takım (Order): Rodentia (Kemirgenler).
• Familya (Family): Gliridae (Fındık Faresi/Yediuyurgiller).
• Cins (Genus): Dryomys (Ağaç Yediuyurları).
• Tür (Species): D. nitedula
• Tanımlayan: Pallas, 1779
• Türkçe Adı: Orman Yediuyuru, Ağaç Yediuyuru, Ağaç Faresi.
• Latince Anlamı: Cins adı Dryomys, "orman faresi" anlamına gelir (dryos "orman" ve mys "fare"). Tür adı nitedula ise, Latince'de "uyuyan" veya "yuvada kışlayan" gibi anlamlara gelir ve kış uykusu özelliğine vurgu yapar.

II. Temel Özellikler ve Ekoloji

• Yayılış Alanı: Doğu Avrupa, Balkanlar ve Asya'nın batısı ve iç kesimlerinde geniş bir alanda bulunur. Türkiye'de Trakya ve Anadolu'nun birçok bölgesinde yayılış gösterir.
• Habitat Tercihi: Adından da anlaşılacağı gibi, genellikle ormanlık alanları, çalılıkları, seyrek ağaçlıkları ve dağ eteklerindeki karışık bitki örtüsünü tercih eder. Ağaçlarda yaşama konusunda oldukça beceriklidir (arboreal).
• Morfoloji ve Ayırt Edici Özellikler:
• Kürk: Sırt kısmı gri-kahverengi veya sarımtırak kahverengidir. Karın kısmı genellikle daha açıktır.
• Maske: Gözlerinin etrafından başlayıp omuzlarına doğru uzanan, keskin, siyah bir göz maskesine sahiptir. Bu koyu çizgi, türün en belirgin ayırt edici özelliğidir.
• Kuyruk: Kuyruğu vücudu kadar uzun, tüylü ve ucu hafif fırça şeklindedir, bu da onu Fare Kuyruklu Yediuyur (Myomimus) cinsinden ayırır.
• Davranış: Çoğunlukla gece (noktürnal) aktif olan bir türdür. Yiyecek ararken veya yuva yaparken hızlı ve çeviktir.
• Kış Uykusu: Adı "Yediuyuru" olduğu gibi, kış aylarında uzun bir süre kış uykusuna (hibernasyon) yatar.

III. Taksonomi Sorunları ve Türkiye Alt Türleri

• Taksonomik Sorun: Gliridae familyasındaki yediuyurların aşırı benzer kafatası morfolojisi ve dış post renklenmesi nedeniyle taksonomisi oldukça karmaşıktır.
• Türkiye'deki Genetik Farklılaşma: Nükleer DNA analizleri (Beta Fibrinojen İntron 7 gen bölgesi) Türkiye'deki Dryomys nitedula populasyonlarında önemli bir genetik çeşitlilik ve muhtemel kriptik türler (gizli türler) olduğunu göstermiştir:
• Klad A: Trakya populasyonları (D. n. wingei).
• Klad B: Anadolu populasyonları (D. n. phrygius).
• Klad C: Kuzey ve Güneydoğu populasyonları (D. pictus veya D. n. tichomirowi).
• Bu genetik ayrışma, tek bir tür olarak bilinen D. nitedula'nın aslında Türkiye içinde birden fazla ayrı tür veya alt türü temsil edebileceğini düşündürmektedir.

IV. Korunma Durumu ve Yanlış Bilinen Bilgiler

• Korunma Durumu (IUCN): Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir. Geniş bir yayılışa sahip ve popülasyonu stabil kabul edilmektedir.
• Beslenme ve Ekoloji: Otçul ve böcekçil bir diyete sahip olan bu tür, tohumların ve meyvelerin dağılmasına yardımcı olarak orman ekosisteminde önemli bir rol oynar.
• YANLIŞ (Fare Miti): Ağaç Faresi veya Orman Faresi olarak adlandırıldığı için, Dryomys nitedula da diğer fareler gibi zararlı kabul edilmelidir.
• Gerçeklik: Hayır. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin vurguladığı gibi, bu tür, Rodentia takımına ait olsa da, faregiller (Muridae) ailesine değil, Gliridae (Yediuyurgiller) ailesine aittir. Kış uykusu ve ağırlıklı olarak orman meyveleriyle beslenmesi, onu yerleşim yerlerinde sorun yaratan farelerden ayırır.
• DOĞRU (Kriptik Tür Gerçeği): Türkiye, Dryomys nitedula için bir "kriptik tür" rezervi olabilir.
• Gerçeklik: Evet. Yapılan genetik çalışmalar, D. nitedula'nın Türkiye'deki coğrafi olarak ayrışmış populasyonlarının (Trakya, Anadolu, Güneydoğu) yeterince izole kaldığını ve gelecekte farklı türler olarak yeniden tanımlanma potansiyeli taşıdığını göstermektedir. Bu, Türkiye'nin biyoçeşitliliğinin sanılandan daha zengin olduğunun bir kanıtıdır.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Niğde Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi ve Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları: Türün taksonomik kayıtları (Dryomys nitedula), Türkçe adı, yayılışı (Doğu Avrupa, Balkanlar, Batı Asya), Gliridae taksonomi sorunları, Türkiye'deki genetik çeşitliliğin tespiti (üç ana klad: D. n. wingei, D. n. phrygius, D. pictus), kriptik tür potansiyeli ve morfolojik özellikleri (siyah göz maskesi).